Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Saylovlarning erkin o’tishi.
Saylovlarning erkin o’tishi 
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyada va saylov to’g’risidagi 
qonunlarda belgilangan. Erkin saylov deb saylovchilarga biror-bir tarzda 
bosim o’tkazilmaydigan sharoitlarda o’tkazilgan saylovlarni hisoblash 
mumkin. Saylovlarga biror-bir bir tazyiq o’tkazish, qo’rqitish yo’l 
qo’yilmaydigan saylovlarni erkin saylov deyiladi. Erkin saylov – 
saylovning prinsipi – teng saylovni to’la ro’yobga chiqaruvchi shart 
hamdir. Erkin saylov natijasidagina saylovchilar o’z xohish-irodasini 
ixtiyoriy amalga oshira oladi. Uning natijasida barcha saylovchilarga
teng imkoniyat yaratiladi. Saylovchining erkin saylovda qatnashganligi 
yoki qatnashmaganligi uchun biron bir tarzda manfaatiga zarar yetishiga 
yo’l qo’ymaydi. Erkin saylov natijasida fuqaro saylovlarda boshqa 
qonuniy erkinliklardan ham (so’z erkinligi, fikr erkinligi, axborot olish, 
tarqatish erkinligidan) foydalanadi. Saylovlarda erkinlik faqat ovoz 
berishda emas, saylovning barcha tadbirlarida (tashviqot ishlari olib 
borishda, o’z nomzodini ko’rsatishga rozilik berishda, kuzatuvchilar, 
vakillar, saylov komissiyalari tarkibida ishtirok etishga roziligi) 
amal qilgandagina haqiqiy erkinlik hisoblanadi. 
O’zbekistonda saylov tadbirlarida, ovoz berishda ishtirok etmaslik 
uchun ta’qib qilinmaydi, aksincha, fuqarolarning saylov erkinligi 
boshqa erkinliklari kabi sud tomonidan himoya qilinadi. Saylov 
erkinligining buzilishlari uchun tegishli jazolar belgilangan. 
Saylovlarning xalqaro standarlaridan yana biri – 
saylovlarning 
adolatlilik xarakteriga ega bo’lishidir.
Saylovlarda adolatning namoyon 
bo’lishi, avvalo, O’zbekiston saylov huquqining demokrativligidan 
kelib chiqadi. Adolatlilik saylovlarning umumiy, teng, yashirin ovoz 
berish orqali o’tishida ta’minlasa, o’z navbatida, adolatlilik shu 
prinsiplarning to’la namoyon bo’lishiga, ro’yobga chiqishiga, foydali 
bo’lishiga ijobiy ta’sir qiluvchi holatdir. Aktiv saylov huquqi voyaga
etgan fuqarolarning (qonundagi istisnodan tashqari) ortiqcha 

---

685 
cheklashlarsiz saylov huquqiga ega bo’lishi adolat natijasidir. 
Saylovchilarni, shuningdek, saylov ishtirokchilarini barcha masalalarda 
tengligi, hech kim imtiyozga ega emasligi, saylov huquqlarining samarali 
himoya qilish mexanizmi mavjudligi adolatlilikning amaliy 
ifodasidir. Saylov tadbirlari turli kuzatuvchilar ishtirokida oshkora o’tishi 
ham adolatni ro’yobga chiqaruvchi omillardandir.