БОБУРНОМЛ
89
Ушбу фурсатда к и ч и к хон тоғам дан
бир к и ш и к ел д и : к и ч и к хон а н и қ кел-
м оқда экан . Б у р еж а м ҳам бўлм ади. Яна
бир к и ш и келиб, к и ч и к х о нн ин г я қ и н
ет ган и х а б а р и н и а й т г а ч , Ш оҳб егим ва
к и ч и к хон то гам ни нг си н ги л л ар и : Сул-
т о н Н и г о р х о н и м ва Д а в л а т С у л т о н -
хони м , мен, Султон М уҳам м ад Х о н и ка
ва М ирзохон —
барча к и ч и к хон тогам
и с т и қ б о л и г а ч и қ д и к . Т о ш к а н д б и л а н
С ай р ам н и н г орасида Ягмо деган м анзи л
ва я н а бир неча м а н з и л ч а л а р бор. Ибро-
ҳим ота ва И сҳоқ о тани нг қаб р л ар и ў ш а
ер дадир. Ш у ж о й л а р г а ч а борилди. Ки-
ч и к хон то гам н и н г ш у зам о но қ кел иш и-
ни а н и қ б илм ай, ҳ ал и тд ан су р ъ ат билан
отланиб эдим. Хон бирдан у ч р аган и боис
отдан ту ш д и . И л г ар и ю рдим.
Мен туш-
г а н д а ё қ к и ч и к х о н т о г а м х а б а р д о р
бўлди, х и й л а у н ғ ай си злан д и . А ф ти дан,
у бир ж о й д а бемалол ж о й л а ш и б , кей ин
мен б и л а н т а ъ з и м қ и л и б к ў р и ш и ш н и
хаёл қ и л г а н . Я қ и н бориб туш ди м . В ақт
т ақо зо қ и л м а д и , т а ъ з и м қ и л г у н ч а фур-
сат ҳам б ў лм ади, эгилиб бориб кўриш -
дим. Изтироб ва х и ж о л а т д а қолиб, дар-
ҳол Султон Саидхон билан Бобохон Сул-
тонни туш и б мен б илан т а ъ з и м қ и л и б
к ў р и ш и ш г а бую рдилар. Х о нни нг ўглон-
л а р и д а н уш б у и к к и с у л т о н г и н а к ел и б
эди, ўн уч-ўн тўрт ёш да эдилар. Бу сул-
т онлар б илан к ў р и ш и б отланиб, Шоҳбе-
гим қ о ш и г а к е л д и к . Ў тган-кечган кай-
ф и я т ва ҳ о л а т л а р д а н я р и м к еч агач а ўти-
риб г а п л а ш д и л а р . Эртаси к у н и к и ч и к
хон тоғам менга м ў гу л ча
русум ли бош-
оёқ к и й и м ва белбоғини, эг а р л и к зотдор
о тин и ҳ а д я қ и л д и . Ҳ а ш а м а т л и м ўгулий
бўрк, сан чм а т и к к а н х итой и атлас тун,
б у р у н ги р асм д аг и ч а қ м о қ т о ш х ал тач а-
л и хи то й и белбог, т ў нн инг сўл ёқ аси га
хотин к и ш и н и н г ёқ ас и га осадиган анбар-
дон ва х а л т а ч а с и д е к н ар сал ар осилган;
ўнг том онига ҳам худди м ан а ш унд ай уч-
т ўрт н а р са о си л г ан . У
ердан Т о ш к а н д
сари й ў л га ту ш д и л ар .
У луғ хон додам ҳам Т о ш к ан дд ан уч-
т ўрт йиғоч йўл юриб, қ а р ш и м и з г а чи-
қиб к ел д и . Б и р ерда к а т т а ч о ди р л ар ти-
киб, у л у ғ хон ў ти р д и . К и ч и к хон рўпа-
радан к ел ар д и . Я қ и н етгач, х о нн ин г чап
қ ў л и б и л а н о р қ а с и д а н а й л а н и б ўтиб,
х о н н и н г олдига туш иб к ел д и. К ў р и ш ар
ер га е т и ш и б , т ў қ қ и з м ар о т аб а э ги л и б
к ў р и ш д и . Улуг хон ҳам , к и ч и к хон ҳам
я қ и н е т г а ч , т у р и б к ў р и ш д и л а р , у з о қ
қу ч о қ л а ш и б туриш дилар. Қ ай тганда ҳам
к и ч и к хон т ў қ қ и з маротаба т аъ зи м қил-
ди. Т ортиқ тортганда ҳам такрор-такрор
эгилди. Ундан сўнг келиб ў тирдилар.
К и ч и к хонн ин г
к и ш и л а р и бутунлай
м ў ғу л ч а я сан и б олган эдилар: м ўғулча
бў р кл ар , хитойи атлас ва санчм а тикил-
ган тўнлар, м ў гу л ча я ш и л с а г р и л и к са-
до қл ар , эгарлар, м ўғулий отлар ва ҳар
б и р л ар и ал о ҳ и д а ф а р қ л а н у в ч и зеб-зий-
нат билан к ел иш д и.
К и ч и к хон озроқ к и ш и билан келиб
эди: м ингдан к ў п р о қ , и к к и м ингдан оз-
роқ ч и қ а р д и . К и ч и к хон тогам ғал ати
феъл-атворли — зўр қиличбоэ ва ўзига
иш о нган, м ардона к и ш и эди. У қурол-
а с л а ҳ а д а н қ и л и ч г а к ў п р о қ э ъ т и қ о д л и
эди. Дер эдики: „Ш аш п а р (олти қирра-
ли гурзи), ч ўқм ор, кестан, табарзин ва
болта тегса бир ерга таъ сир қ и л ад и ; агар
қ и л и ч тегса — бош дан-оёққача к е с а д и “ .
Қ и л и ч и н и ҳ арги з ўзидин ай ир м ас, ё бе-
л и д а, ё қ ў л и д а б ўл ар д и . Ч е к к а ж о й д а
у л гай ган и учун бир оз қи ш л о қ и р о қ , да-
гал сўзли эди. Қ айд
этилганидек, ушбу
м ўгулча к и й и м д а к и ч и к хон додам би-
лан бирга келдим . Х о ж а А булм акори м
улуғ хон додам билан эди: мени танимай
„Б улар қайси султондир?“ деб сўрабди.
А йтган ларидан сўнг танибди.
Т о ш к а н д г а к е л и б д а р ҳ о л С у л т о н
Аҳмад Танбалнинг устига — А ндижонга
л а ш к а р тортди. К ан д ирл ик довони орқа-
ли йўлга туш ди. Оҳангарон тог этакла-
рига етганда к и ч и к хонни ва мени илга-
р и р о қ қа айирдилар.
Довондан ошиб Зир-
қон ва Карнон юртида и к к и хон қўшил-
дилар. Карнон юртида бир кун дам ол-
д и л а р , л а ш к а р л а р и н и н г ҳисоби ў т т и з
мингтача эди.
Олдиндан Танбал ҳам л а ш к а р н и йи-
ғиб, А х сига к ел и п т и , деган хабар кела
бошлади. Хонлар к ен гаш қилиб, масла-
ҳат ш унга қарор топдики, менга бир қисм
л а ш к а р қ ў ш а д и л а р . Мен Х ў ж а н д дарё-
сидан ўтиб, Ўш ва Ўзганд сари бориб, ёв
орқасига айланиб ўтаман.
Ш унга келиш иб, Айюб бекч икни ту
мани (ўн м ин г аск а р л и к л аш кар и ), Ж он
Ҳ а с а н б о р и н н и ўз қ и с м и , М у ҳ а м м а д
Ҳ исорий дуғлат, Султон Ҳ усайн дуглат,
Do'stlaringiz bilan baham: 
