42
БОБУРНОМЛ
сў н г Б у х о р о ҳ у к у м а т и н и
у н г а берган-
дилар. Султон Али мирзо зам онида ж у д а
к у ч а й г а н , н а в к а р и б е ш - о л т и м и н г г а
етган эди. Султон А ли мирзога у н ч а л и к
муте ва итоаткор эмасди. Ш айбонийхон
билан Дабусия қ ал ъ аси д а уруш иб, енгил-
ди. Ў ша ғалабадан к ей и н Ш айбонийхон
Бухорони олди. Қ у ш н и куп я х ш и кўрар-
ди. А й т и ш л а р и ч а , уни нг етти юзта қ у ш и
бор экан . Ф еъл-атворида ай ти ш га арзи-
гу л и к ф ази лати йў қ эди.
М ирзо л икд а ва
д а в л а т м а н д л и к д а у л ғ а й г а н д и . О т а с и
Ш а й б о н и й х о н г а я х ш и л и к л а р қ и л г а н и
б оис Ш а й б о н и й х о н қ о ш и г а б о р д и . У
ҳ ақ т а н и м а с , м урувватси з к урган яхш и-
л и к л а р и э в а з и г а Б о қ и т а р х о н н и ҳеч
қ ад р л ам ад и ва унга ш а ф қ а т қ и л м ад и . У
х ор -зо р л и к д а А хси в и л о я т и д а олам д ан
ўтди.
Я на бири Султон Ҳ усайн арғун эди.
Б и р қ а н ч а в а қ т Қ о р а к ў л ҳ у к у м а т и
қ ў л и д а б ў л г а н и у ч у н С у л т о н Ҳ у с а й н
Қ о р а к ў л и й н о м и б и л а н м а ш ҳ у р эд и .
У қувли ва тадбирли к и ш и эди. М енинг
қ о ш и м д а ҳам кў п бўлар эди.
Яна бири Қ улм у ҳ ам м ад Бугдо қавчин
эди. М ардоналиги ҳам бор экан.
Я на бири А б дулкари м А ш р и т уйғур
э д и . С у л т о н А ҳ м а д м и р з о қ о ш и д а
э ш и к о ғ а эди. С ахи й ва м ардона к и ш и
эди.
Султон А ҳм ад мирзо вафотидан сўнг
беклар ўзаро к ел и ш и б , тог йўли о р қ ал и
Султон М аҳмуд м ирзога чопар юбориб,
ёрдам сўрадилар.
Султон Абусаид мирзо-
н и н г оғаси М и н у ч еҳ р м и р з о н и н г ўғли
М алик М уҳам м ад мирзо сал тан ат орзу-
сида бир неча дайди ва бебош ларни ўзига
қ ў ш и б , л а ш к а р д а н а й р и л д и . Б и р о қ ,
С а м а р қ а н д г а к е л и б ҳ а м ҳеч и ш қ и л а
олмади. Ў зини нг ва я н а бир неча бегуноҳ
п о д ш о ҳ з о д а л а р н и н г ў л и м и г а са б а б ч и
бўлди, холос.
Б у х а б а р С у л то н М аҳ м у д м и р з о г а
етгани заҳо ти ёқ , у дарҳол С ам арқандга
к ел иб , з а ҳ м а т ва
м а ш а қ қ а т с и з т ах т га
ўтирди. Султон М аҳмуд м ирзонинг бир
неча ёмон и ш л ар и д а н ази з ва ш ар аф л и
сипоҳи ҳам д а аҳоли наф ратланиб қо ч иш
йў л и ни тутди.
А ввали ш у к и ,
з и к р эти л ган М ал и к
М уҳам м ад мирзо Султон М аҳмуд мирзо
а м а к и с и н и н г ўғли ва ў зи н и н г ку ёви эди;
я н а тўрт м ирзони К ў ксаро йга ч и қ ар и б ,
и к к и с и н и қўйиб юбориб, М ал и к Муҳам-
мад м ирзони ва я н а бир м ирзони ш аҳ и д
қ и л д и . Б у л а р н и н г б а ъ з и с и г а а с л и д а
п о д ш о л и к т е г м а с ҳ а м э д и . У л а р н и н г
бундай орзулари й ў қ эди. Гарчи М ал и к
М у ҳ ам м ад м и р зо д а бироз гун оҳ бўлса-
да, б о ш қ ал ар и н и н г ҳеч гуноҳи йўқ эди.
Султон М аҳмуд м ирзо қ а т т и қ қ ў л ва
тар т и б л и , д ево н п ар аст, м а ҳ к а м а д а кўп
ў т и р а д и г а н к и ш и эд и. Ҳ исоб и л м и н и
билар, бироқ табъи зулм ва б у з у қ л и к к а
м ойил эди. С ам ар қ ан д га к и р г ач , ўзгача
тартиб ва тутум ўрнатди, я н ги со л и қл ар
ч и қ а р а бош лади.
Бу р у н ҳ а з р а т и Х о ж а У б ай д у л л о ҳ га
тегиш ли к и ш и л ар , пир ҳимояси боис, кўп
ф ақ и р -м и ски н л ар х и р о ж ва со л и қ л ар д ан
халос б ў лардилар, Султон М аҳмуд
мирзо
о д а м л а р и ш у л а р г а ҳ а м и з з а т - и к р о м
к ў р сат и ш нари турсин, зулм ва зў р л и к
к ўр сата бош лади лар. Б у нд ай т а з й и қ л а р
Х о ж а н и н г авл о д и г а нисбатан ҳ ам қўл-
л ан и л д и .
Б ундан т а ш қ а р и , ўэи қан дай золим
ва ах л о қ си з бўлса, беку к и ч и к бекл ар ва
н а в к а р у х и з м а т ч и л а р и н и н г барчаси ҳам
ш ундай золим эд ил ар ки , Ҳисор эли,
хусу-
сан, Х иср авш о ҳга т а а л л у қ л и эл ҳ а м и ш а
и ч к и л и к ва б у з у қ ч и л и к билан м а ш ғ у л
бўлди. Б у ш у д а р а ж а г а ет д и к и , Хисрав-
ш о ҳ н и н г н а в к а р л а р и д а н бири бир киши-
ни нг хо тин ини тортиб олади. Х оти нн инг
эри Х и срав ш о ҳга арз қ и л га н д а , у жавоб
бериб: „ Б и р неча й и л сен билан бўлган
эд и , э н д и бир н е ч а к у н у н и н г б и л а н
б ў л син“ , дейди.
Я н а ш у к и , ш а ҳ а р ва
бозор эли, турк
ва с и п о ҳ и н и н г ў с м и р ў ғ л о н л а р и ш о ҳ
б а ч ч а қ и л а д и , д е г а н қ ў р қ у в д а у й д а н
ч и қ м а с д и л а р .
С а м а р қ а н д а ҳ л и й и г и р м а - й и г и р м а
беш йи л Султон А ҳм ад м ирзо замонида
осойиш та ва фароғат билан к у н кечирган
эди; акса р м у ҳ им и ш л а р ҳ азр ати Х ож а
ту ф ай л и адолат ва ш а р и а т йўли билан
ам ал га ош ар д и. Б у н д ай зулм ва бузуқ-
ч и л и к д а н х а л қ н и н г ж о н у д и л л ар и озор
ч е к и б , р а н ж и д и л а р . А з и з ва ш а р и ф ,
ф а қ и р ва бечоралар н а ф р а т у қ а р ғ и ш г а
оғиз очиб, қ ў л кў т ар д и л ар .
www.ziyouz.com kutubxonasi
