Халцаро бобур фонди

БОБУРНОНЛ
43
Ҳ азар к у н зи дярди д а р увҳ о и реш,
К и реш и д а р уи оцибат сар каиад.
Баҳам барм акун то тавони диле,
Ки оҳе жаҳоне баҳам бар каиад.
(Т а р ж и м а с и :
Д и л н и яралама, оҳидап чўчи,
Б у яра бирор к у н сиртга тепади.
Бирорта кўнгилга бермагил озор,
Ж аҳонни ўрташга бир оҳ етади.)
(Ғафур Ғулом таржимаси.)
Х у л л а с , з у л м ва б у з у қ ч и л и к касо- 
ф атидан Султон М аҳмуд мирэо Самар- 
қ ан д д а беш-олти ойдан ортиқ ҳукмрон- 
л и к қ и л а олмади.
ТЎҚҚИЗ ЮЗИНЧИ (1494-1495) ЙИЛ ВОҚЕАЛАРИ
М е н г а С у л т о н М а ҳ м у д м и р з о д а н
А бдулқуддусбек исм ли элчи келди. Тун- 
ғич угли Султон М асъуд м ирзога огаси 
Султон А ҳм ад м и р зо н и н г Оқбегим исмли 
и к к и н ч и қ и з и н и т у й -т о м о ш а л а р билан 
о л г а н и н и н г б е л г и с и с и ф а т и д а с о ч қ и
кел ти р д и : олтин ва к у м у ш д а н бодом ва 
пи ст ал ар қ и л и б д и л а р .
Э лчининг Ҳ асан Я ъ қ у б га қариндош - 
л и ги бор эк ан . Ҳасан Я ъ қ у б н и ваъ д ал ар 
б и л а н С у л то н М а ҳ м у д м и р з о г а қ а р а т - 
гани к ел ган эк ан . Ю м ш оқ ж авоб айтиб, 
ўзи н и у томонга ўтганд ек кўрсатиб эл- 
ч и н и ж ў н а т д и . Б е ш - о л т и о й д а н с ў н г
Ҳ асан Я ъ қ у б н и н г ф еъ л и ўзгариб, м ени нг 
я қ и н и м д а г и к а т т а - к и ч и к б и л а н ём о н 
м уом ала қ и л а бош лади. И ш ш у д ар а ж а га
ет д и к и , мени ж ўн а ти б , Ж а ҳ о н г и р мир- 
эони п о д ш о ҳ қ и л м о қ ч и б ў л д и . Ҳ а с а н
Я ъ қ у б н и н г б о ш қ а к и ш и л а р , ам и р л ар ва 
сипоҳи билан ҳам м уом аласи я х ш и эмас 
эди. У нинг бу ф и к р и д а н барча эл хабар- 
дор бўлганди. Х о ж а Қози ва Қосим қав- 
ч и н , А л и Д ў ст т а г о й и ва У зун Ҳ асан 
ҳ а м д а я н а б а ъ з и х а й р и х о ҳ л а р м е н и н г 
улуг онам Эсон Д ав латб еги м н и н г қ о ш и га 
й и г и л и ш и б , Ҳ асан Я ъ қ у б н и б екл и кд ан
т у ш и р и б , ф и т н а с и г а б а р ҳ а м б е р и ш г а
қ арор қи л д и л ар . Х отинлар орасида фикр- 
л а ш ва т а д б и р д а у л уг онам Эсон Дав- 
латбегимга етадигани кам эди, кўп оқил а 
ва тадбирли эди. М уҳим и ш л ар кўпроқ 
у л ар н и н г к е н г а ш и билан бўларди.
Ҳ асан Я ъ қ у б а р к д а , онам ва к а т т а
о н а м — Э со н Д а в л а т б е г и м т а ш қ и
қ ў р г о н д а г и ш о ҳ г а қ а р а ш л и м а н з и л д а
эд и л ар .
Ф и т н а ч и н и ам ал д ан т у ш и р и ш н и я т и
билан отланиб а р к к а қ араб йўл олдим. 
Ҳ асан Я ъ қ у б қ у ш овига о тланган экан. 
Х аб ар то п и б, ў ш а ё қ д а н о қ С а м а р қ а н д
сари ж ў н аб қолибди.
У нинг атр оф ид агил ар, барча беклари 
қ ў л г а о линди. Т утилган беклар — Му- 
ҳам м ад Б оқирбек, Султон М уҳаммад дўл- 
д о й н и н г отаси Султон М аҳ м у д дўлдой 
эдилар. Улардан бош қалари ҳам бор эди. 
А йр им л ар и га С ам арқандга к етиш га рух- 
сат берилди. Эшик о гал и к ва А ндиж он 
ш аҳ р и ҳ о к и м л и г и Қосим қ ав ч и н га топ- 
ш ирилди.
С а м а р қ а н д г а к е т и ш н и я т и д а й ў л га 
ч и қ қ а н Ҳ а с а н Я ъ қ у б К а н д и б о д о м г а ч а
борган экан. Б ир неча кундан сўнг бузуқ 
хабл билан А хсига қараб йўл олиб, Хўқон 
к е н т и а т р о ф л а р и г а к е л г а н и д а х а б а р
топиб, баъзи б екл ар билан й и ги т л ар н и
унинг устига ж ў н атд и к . Ҳ уж ум чи қисм 
беклари бир гуруҳ йи гитларни ўзларидан 
илгарироқ қ а р о в у л л и к к а юборган эдилар. 
Ҳ а с а н Я ъ қ у б б ил иб қ о л и б , к е ч а с и бу 
қ а р о в у л л и к к а аж р ати лг ан йи гитларнинг 
у с т и г а ю риб, м о л ш о х и т а р з и д а а с к а р
т и з и б , ў қ о т т и р а д и . Л е к и н қ о р о н г и
кечада қоча олм ай, ўз а с к а р и н и н г ўқи 
ч а к к а с и г а тегиб, қ и л м и ш и н и н г қурбони 
бўлди.