Халцаро бобур фонди

Мястям, эй муҳтасиб, и м рўз эи маи
даст бидор,
Эҳтисобам бикун, он р ў з к и ёби ҳуш ёр.
(Т а р ж и м а с и :
Қилма безовта мени, эй муҳтасиб,
мастман бугун,
Истаганча цил сўроқ топган кунинг
ҳушёр мени.)
М ир А л и ш е р Н аво и й Ҳ и р о тд ан Са- 
м а р қ а н д г а к е л г а н п а й т л а р и А ҳ м ад Ҳо- 
ж и б е к б и л а н б ир га б ў л ар эди. Султон 
Ҳ у с а й н м и р з о п о д ш о ҳ б ў л га н д а н сўнг 
Ҳ иротга келди. Ж у д а улуғ эътибор топди. 
А ҳ м а д Ҳ о ж и б е к ч о п қ и р о т л ар с а қ л а б , 
я х ш и м ин ар эди. Б у о т л ар н и н г аксар и
з о т д о р э д и . М а р д о н а к и ш и э д и , сар- 
д о р л иги м а р д о н а л и г и д ек эмас, бепарво 
к и ш и эд и. М у ҳ и м и ш л а р и н и н а в к а р у
сав д а р л а р и тар тиб га к ел т и р и б ю рарди. 
Бойсунқур мирзо Султон Али мирзо билан 
Бухорода урушиб маглуб бўлганида қ ўлга 
т у ш д и . Д а р в е ш М у ҳ а м м а д т а р х о н н и
ў л д и р д и , д еган т у ҳ м а т б и л а н ҳурм ат- 
сизларча қатл этдилар.
Я н а бири Д арвеш М уҳам м ад тархон 
эди. У Ўрда Б ў га тар хо нн ин г ўғли, Сул- 
тон А ҳм ад м ирзо, Султон М аҳмуд мирзо- 
н и н г т у ғ и ш ган тогаси эди. Султон А ҳм ад 
м ирзо ц о ш и д а ги барча б ек лардан улуғ- 
роқ ва м ў ътабарроги ш у эди. М усулмон, 
одми ва д ар веш си ф ат к и ш и эди. Ҳ ам и ш а 
Қ у р ъ о н 
кў ч и р и б ў ти р ард и . Ш оҳм отни 
кў п ва я х ш и ўйнарди. Қ уш илм ин и я х ш и
б и л а р д и , қ у ш б и л а н к ў п ов қ и л а р д и .
О хири Б о й с у н қ у р м ирзо б и л ан Султон 
А л и м и р зо н и н г гавғоси(Бухоро ж ан ги )д а 
у л у г л и к замонида ем онотлиқ билан ўлди.
Я н а б ири А б д у л а л и та р х о н эди. У 
Д арвеш М уҳам м ад тар х онга я қ и н қарин-
д о ш эд и . С и н г л и с и ( Б о қ и т а р х о н н и н г
о н а си ) ҳ ам ш у н д а б и р га эди. Д а р в е ш
М у ҳ а м м а д т а р х о н а м а л ва в а з и ф а д а
ундан у л у ғ бўлса-да, бу ф и р ъ а в н н у с х а
уни кў зга илмасди. Бухоро ҳ у ку м ати бир 
неча йил унинг қ ўл и д а эди, н а в к ар и уч 
м и н г г а етган ; н а в к а р н и я х ш и ш а ф қ а т
кўрсатиб сақ л ар д и . Саховати, муомаласи 
ва м а ҳ к а м а ю р и ти ш и , тартиб-тутумлари 
ва базми подш оҳларга хос эди. Қаттиқ- 
қўл ва золим , фосиқ ва димоғдор к и ш и
эди. Ш айбонийхон, гарчи н а вк ар и бўл- 
маса-да, к ў п вақт у билан бирга бўларди. 
К и ч и к -к и р и м сул то н л ар н и н г ак с а р и я т и
у н г а н а в к а р б ў л г а н д и л а р . Ш ай б о н и й - 
хоннинг б у н ч ал и к куч айи б кетм огига ва 
бу н ч ал и к қ ад им х онадо н л арни нг бузил- 
могига А бдулали тархон сабабчи бўлди.
Я на бири Саййид Юсуф ў гл о қч и эди. 
У нинг кат т а отаси мўгулдан келган экан. 
Отасини Улуғбек м ирзо қад р л аган эди. 
Саййид Юсуф у қу в л и ва тадбирли к и ш и
э д и . М а р д о н а л и г и ҳ а м бор; қ ў б и з н и
я х ш и чаларди.
Мен Кобулга келган д астлабки пайт- 
лар и ёним да эди, кат т а эътибор кўрсат- 
ган д и м , эъ ти б о р га а р з и г у л и к ф ази лат- 
л ари ҳам бор эди. А ввал ги йи л и Ҳиндус- 
тонга қ ў ш и н тортганим да Саййид Юсуф- 
бекни Кобулга ҳ о к и м и я т тепасига қўй- 
гандим . У ш а фурсатда оламдан ўтди.
Я н а б и р и Д а р в е ш б е к . Т е м у р б е к
қ а д р л а г а н Эгу Т ем у р б ек н и н г на сл и д ан
эди. Ҳ азр ати Х о ж а У байдуллоҳга ихлоси 
бор эди. М усиқа ил м ид ан хабардор, соз 
чал ар, ш еъ р и й қ о б и л и я т и бор эди. Сул- 
тон А ҳ м ад м ир зо Ч и р ч и қ суви бўйида 
ш и к а с т то пган д а, Ч и р ч и қ суви га ға р қ
бўлди.
Я н а бири М у ҳ ам м ад М азид тар х о н
Дарвеш М уҳам м ад тар х о нн ин г т у ғиш ган 
и н и с и э д и . Б и р н е ч а й и л Т у р к и с т о н
ҳ о к и м и бўлди. Ш айбонийхон Туркистон- 
ни ундан олди. У қувли ва тадбирли к и ш и
эди. Р а ҳ м с и з ва а х л о қ с и з эди. Сам ар 
қан дн и и к к и н ч и ва учинчи м арта олга- 
ним да менинг ҳ у зу р и м га к ел ган д и. Мен 
ҳам я х ш и эътибор кў р сатганд им . Кўли 
М ал и к у ру ш и д а ўлди.
Я н а бири Б о қ и тархон эди. У Абдул- 
али тар х о н н и н г ўғли ва Султон А ҳм ад 
м и р зон и н г ам ак и в ач ч а си эди. Отасидан