|
2-jadval.
№
|
Kursatgichlar
|
Shrot turi
|
Sanoat usulda
|
Perekisli usulda
|
Ammiakli usulda
|
Karbamidli usulda
|
1
|
Xom moy saklami, abs. kuruk. mod. nis.%
|
1,84
|
1,97
|
1,88
|
1,62
|
2
|
Namlik va uchuvchan moddalar saklami, %
|
9,7
|
9,7
|
10,0
|
9,7
|
3
|
Xom protein saklami, abs. kuruk. mod. nis.%
|
42,6
|
44,0
|
44,9
|
45,8
|
4
|
Oksillarning eruvchan frakstiyasi, umumiy miqdorga nisbatan %:
- suvda eruvchan;
-tuzda eriydigan;
-ishkorda eriydigan
|
13,0
20,3
22,2
|
17,4
21,0
21,6
|
18,4
21,2
22,0
|
19,1
21,6
22,3
|
5
|
Abs. kuruk. mod. nis.% Hisobidagi gossipol miqdori:
erkin;
bog`langan
|
0,22
0,409
|
0,007
0,275
|
0,008
0,300
|
0,007
0,281
|
Ko`rinib turganidek har tomonlama karbamid eritmasi bilan ishlov berilgan xomashedan olingan shrot ko`rsatgichlari ustunligi bilan ajralib turibdi. Ushbu texnologiya respublikamizning 18 ta yog`-moy korxonasida joriy qilingan. Uning toksikologik, sanitar gigienik va biologik xusuiyatlari o`rganilgan va chuqur zararsizlantirilgani isbotlanib parrandalar uchun ozuqa sifatida tavsiya qilingan.
Bu usul 2005 yilning noyabr oyida «Toshkent yog`-moy kombinati» hissadorlik jamiyatida sanoat sinovlaridan o`tkazildi va juda samarali ekanligi aniqlandi. Natijalar 3-jadvalda keltirilgan.
3-jadval.
Yog` namunasi
|
Qora moy ko`rsatgichlari
|
Rafinastiyalash ko`rsatgichlari
|
rangi, qiz.bir.
|
kislota soni,
mg KON
|
tozalangan yog` chiqishi, %
|
rangi, qiz. (ko`k) birl.
|
kislota soni, mg KON
|
|
|
|
ishqor konstent. 250 mg/l, sarfi 10,0 kg/t
|
Kontrol 1
|
69
|
3,29
|
94,0
|
13,0
|
0,02
|
Tajriba 1
|
46
|
2,19
|
96,7
|
11,5
|
0,02
|
Kontrol 2
|
65
|
3,84
|
94,5
|
12,0
|
0,019
|
Tajriba 2
|
42
|
1,92
|
97,1
|
8,5
|
0,02
|
Bugungi kundagi yana bir istiqbolli yo`nalish bu biotexnologik usul hisoblanadi. Bu sohada sut kislotali va novvoylik achitqilaridan foydalangan holda paxta shroti tarkibini yaxshilash izlanishlari olib borilmoqda. Bunday yo`l bilan olingan biomahsulot tarkibi oddiy shrotnikiga nisbatan keskin yaxshilanishi aniqlangan.
Ishlab chiqarilayotgan yog`-moy mahsulotlarini sifatini yaxshilashda esa albatta korxonalarimizni nafaqat yangi uskunalar bilan, balki raqobatbardosh texnologiyalar bilan ham ta’minlash muhim hisoblanadi. Maslan, bugungi kunda rivojlanayotgan fizik rafinastiya texnologiyasini qo`llanishini yo`lga quyish och rangli moylarni tozalashda va ularni bir yo`la hidsizlantirishda qo`l keladi.
Nazorat savollari:
Fanning maqsadi va vazifalari.
Yog`larni qayta ishlashda ilmiy tadqiqot asoslari fanining roli va ahamiyati qanday?
O`zbekiston yog`-moy sanoati xaqida nimalarni bilasiz?
Respublikamizda chiqindisiz ishlab chiqarish texnologiyasini joriy etish.
3-mavzu.
Yog`-moy mahsulotlarini qadoqlash idishlarining fizik-kimyoviy xususiyatlari. Yog` va moylarni PET idishlarga qadoqlash.
Reja:
2.1.Qadoqlash idishlari va ularning turlari. Qadoqlash idishlarining kimyoviy tarkibi va asosiy xossalari.
2.2.Yog` va moylarni qadoqlashga tayyorlash. PET idishlari. Ularning turlari va fizik-kimyoviy xususiyatlari. PET idishlarni qadoqlashga tayyorlash va shakl berish.
Tayanch so`z va iboralar:idishlarning turlari, PET idishlari, kimyoviy tarkib, shakl berish, mahsulot sifati.
2.1.Qadoqlash idishlari va ularning turlari. Qadoqlash idishlarining kimyoviy tarkibi va asosiy xossalari.
Tara–bu mahsulot (tovar) qadoqlanadigan, joylanadigan va trnsportirovka qilinadigan yuk yoki idish. Boshqa lug`atlarda keltirilishicha, tara- bu qadoqlangan tovarlarning og`irligi hamda yuk tashish manbasi(mashina, vagon va h.k.). Yana bir ma’nosi bo`yicha tara – bu qadoqlanadigan(bochka, yashik, paket va h.k.) va qadoqlanmaydigan (konteyner)predmet yoki idishdir.
Taralar fizik-mexanik xususiyatlariga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi.
Qattiq ( yog`och va polimer bochkalar, yashiklar);
Yarim qattiq (karton qutilar, polimer idishlar);
Yumshoq (paket va qoplar);
Sinuvchan (shisha va kulolchilik idishlari).
Mahsulotni qadoqlashning tovar aylanishdagi o`rni u bajaradigan quyidagi funkstiyalar bilan aniqlanadi5:
1) mahsulotlarni tashqi muxit ta’siridan, atrof-muhitni esa mahsulotning zararli ta’siridan asrash;
2) tovarni boshqa tovarlarning ta’siridan asrash ;
3) mahsulotlarning ishlab chiqarish sohasidan muomala sohasiga harakatlanish yo`lidagi miqdor va sifatini saqlash maqsadida sharoitni ta’minlash;
4) tovar va boshqa turdagi yuklarga zarur mobillikni berish va mexanizastiyalashgan va mehnattalab jarayonlar uchun sharoitlarni yaratish;
5) tovarlarni miqdor va sifatiga ko`ra qabul qilish hamda miqdoriy hisobni soddalashtirish uchun yanada maqbul sharoitlarni yaratish;
6) tijoriy axborot va savdo reklamasi tashuvchisi rolining bajarilishi.
Yuqoridagi funkstiyalarni bajarishi uchun tara quyidagi talablarga javob berishi kerak: funkstional, ergonomik, estetik, ekologik( inson va tabiat xavfsizligi), undan tashqari ishochlilik va ijtimoiy belgisi.
Taralarga quyidagi talablar qo`yiladi:
1. Ijtimoiy belgi
2. Funkstional
3. Ishonchlilik
4. Estetik
5. Ergonomik
6. Ekologik
7. Xavfsizlik
Oziq-ovqat sanoatida mahsulotlarni joylash uchun asosan quyidagi taralar ishlatiladi:
Shisha idishlar.
Tunuka idishlar.
Polimeridishlar.
Qog`oz paketlar.
Kartonlar.
Yog`och idishlar.
Tekstil (to`qima)idishlar.
Kombinirlashgan idishlar.
Oziq-ovqat sanoatida tayyor mahsulot meva va sabzavotlarni joylashda turli joylash materiallaridan foydalaniladi. Yog`och idishga-yashik, quti, bochka, bargli va tilyog`och daraxtlari yog`ochidan yasaydilar. Yog`ochdan yasaladigan idishdagi namlik 16-18 % dan oshmasligi kerak.
Karton idishlarga-kartonlardan yasalgan yashik, quti, stakanlar kiradi. Kog`oz idish-pishiq kog`oz qop, paket, o`rov kog`ozi, yog` shimmaydigan kog`ozlardir.
Matodan tikilgan idishlarga-kanop, yarim kanop, ip-gazlama kabilardan tikilgan idishlar kiradi. Matodan tikilgan qoplar mahsulotni ifloslanishidan tejamli foydalanishga imkon beradi.
Shisha idishga-turli sig`imdagi butilka, banka, balonlar kiradi. Bunday idishlarda mahsulotlar yaxshi saqlanadi.
Metall idishlarga-tunukadan tayyorlangan bochka, flyagalar, banka tunuka yashiklar va alyumin folgalar kiradi.
Polimer materiallaridan tayyorlangan idishlar butilka, banka, stakan, flyaga, plyonka kiradi. Bunday idishlarning barcha turi muayyan talablarga javob berishi lozim: mahsulot bilan idish o`zaro ta’sir qilmasligi, mahsulotning rangi, hidi, ta’mini buzmasligi, tarkibida kishi organizmi uchun zararli moddalar bo`lmasligi shart.
Oziq-ovqat sanoatida mahsulotlarni joylash uchun va germetik uzoq muddatga saqlashda turli materiallardan tayyorlangan har-xil idishlar qo`llaniladi. Ular tunuka va shisha idishlari, butil va butilkalar, alyuminiy idishlar, alyuminiy qopqoqli shisha idishlar; qog`oz paketlar, quti va korobkalar, yog`och idishlar bo`lib bir-biridan ko`rinishi bilan va materiallar turi bilan farq qiladi.
Idishlarning nomlanishi davlat standartida «Konserva uchun metal bankalar» degan termin bilan yuritiladi. Ularni solishtirib qaraganda bir-biridan farq qiluvchi tomonlari, ya’ni kamchiliklari va ustunlik tomonlari bor. Germetik yopiladigan idishlarga solingan mahsulotlar sterilizastiya yoki pasterizastiya qilinadi.
Germetik yopilmaydigan idishlarga asosan yog`ochdan qilingan bochka va qutilar, fanyerdan qilingan quti va barabanlar, karton korobkalari, qog`oz xaltalari, plastmassadan qilingan quti va lotoklar kiradi. Yog`ochdan qilingan bochkalar povidlo, djem, tuzlangan tomat pastalarini joylab saqlashda qo`llaniladi.
Quritilgan meva va sabzavotlar fanyerdan qilingan quti va barabanlarda, ayrim hollarda esa qog`oz qoplarga solinadi.
Tayyor konserva mahsulotlarini transportirovka qilishda ularni karton qutilarga joylanadi. Parafinli karton korobkalari muzlatilgan meva, sabzavot va tayyor taomli konservalar uchun qo`llaniladi.
Plastmassadan qilingan qutilar butil va butilka idishlarini transportirovka qilishga mo`ljallangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
