Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

 
2.3. 
Axborot tizimlarining asosiy komponentlari(tarkibiy qismlari) 
Har qanday tizimlarning asosiy va aniqlovchi tashkil etuvchilarini, funlsional 
o‘zaro bog‘liq protseduralarning ma‘lumotlar majmui va ularni qayta ishlash 
tashkil qiladi. Qayd qilish mumkinki, bu majmualar hali alohida, birgalikdayam 
tizimlarga xos bo‘lgan o‘sha butunlikni yarata olmaydi. Qachonki AT muhit bilan 
o‘zaro bog‘lanish dinamikasida qaralar ekan, ya‘ni o‘zgarib turadigan tashqi 
sharoit, vaqtning barqarorligiga moslashuv va boshqaruv omillari muhim 
bo‘lganda, tizimli xususiyatlar(свойства) namoyon bo‘ladi. Faqat shuning uchun 
har qanday tizim, funksional komponentlardan tashqari tizimning asosiy vazifasi 
nuqtai-nazaridan, tashkiliy va ta‘minlovchi komponentlarni qo‘shishi zarur bo‘lib, 
vazifasi uning ishlab turishi, jumladan boshqaruv sub‘ektlarini tashkil qilish uchun 

---

24 
zarur sharoitlarni yaratishdan iborat. O‘z navbatida, AT bu inson faoliyatida biror-
bir aniq maqsadga erishishni ta’minlovchi ayrim katta tizimlarning tarkibiy 
qismidan iborat.
Amaliy jihatdan barcha zamonaviy ATlar hisoblash majmualarini
 
o‘z 
tarkibiga oladi, ular tizimning fizik komponentini tashkil qiladi. Bunday 
komponentlar tashqi xotira sifatida bo‘ladi, shuningdek AT bilan bevosita qayta 
ishlash va o‘zaro ta‘sirni ta‘minlovchi texnik va hisoblash vositalari ham. 
Ikkinchi 
component
- 
bu 
tizimning 
ishlab 
turishini 
ta‘minlovchi 
texnologiyaning dasturiy vositalaridir. Bu yerda ma‘lumotlarni umumiy boshqarish 
tizim ostisini alohida ajratish mumkin, shuningdek predmet sohasi talablarini aks 
ettiruvchi ixtisoslashtirilgan funksional qayta ishlash protseduralari ham.
Biroq AATning yuqori darajada mavjud bo‘lishi uchinchi component orqali 
ifodalanadi- bu axborot fondidan iborat bo‘lib, u nafaqat mavjud axborot orqali 
xarakterlanadi, balki uni tashkil qilish(ma‘lumotlar modeli) usuli bilan ham, 
shuningdek taqdim qilish shakli bo‘lib, u o‘z navbatida lingvistik ta‘minot 
imkoniyatlarini aniqlovchi- axborotni boshqarish va taqdim qilish tilidan iborat. 
Faqat lingvistik ta‘minot AAT ning mavjudligini(funksional imkoniyatlari va 
boshqara olinishini) ifodalaydi.
Funksional tizimostilar