Grunt komponentlarining o‘zaro ta’siri va ularda strukturali bog‘lanishlar

rasm. Grunt komponentlarining nisbati.

Tog’ jinslarining g’ovakligi tavsiflari bo’yicha ochiq, yopiq va umumiylarga

bo’linadi. Agar g’ovaklik bir biri va atmosfera bilan bog’lanmagan g’ovakliklardan
iborat bo’lsa yopiq holatda deb ataladi. Ochiq g’ovaklikda bunday bog’lanish
bo’lmaydi. Ochiq va yopiq g’ovakliklarning umumiy yeg’indisi gruntarning
umumiy g’ovakligi deb ataladi. Ular quyidagilardan iborat bo’ladilar:
1) kristallar orasidagi (zarralar orasidagi) kristalli zarrali jinslarning
g’ovakligi (magmatik, metamorfik va cho’kindi sementlashgan jinslarning bir
qismi);
2) granulalar orasidagi – qumli va yirik donali jinslarga xos bo’lgan
g’ovaklik;
d
S d
e

  
78
3) granulalar ichida – mineral tarkibining (tog’ jinsining donalari, o’simlik
va hayvonlarning qoldiqlari skeleti, mineral zarralar) g’ovakligi;
4) agregatlar orasidagi - gilli gruntlarda ko’p uchraydigan mineral
zarralarining agregatlari orasida uchraydigan g’ovaklik;
5) agregatlar ichida – agregatlar tashkil topgan birlamchi zarralar orasidagi
g’ovaklik;
6) ishqorlanish g’ovakligi – ohaktosh, dolomit va gipslarning ilmateshikligi, kovakligi;
7) sharsimon – ko’pchilik effuziv jinslar uchun taalluqli bo’lgan g’ovaklik;
8) makrog’ovaklik – lyossimon jinslar uchun taalluqli bo’lgan.
Jinslardagi hamma g’ovakliklarning o’lchamlari kattaligiga, genetik
taalluqliligiga va ularda suvning harakatlanishi tavsifiga nisbatan va
Ye.M.Sergeyev bo’yicha quyidagicha bo’lish mumkin: makro (>1 mm)-, mezo (1-
0,01 mm)-, mikro (10-0,1 mkm)- va ultrakapillyarlar (<0,1 mkm) (2.1-jadval, 2.5-
rasm).