Глоссарий абсолют монархия

ПРЕЗИДЕНТ (лот. praesdens олдинда ўтирган) -республика шаклидаги бошқарув давлатларида давлат ва ижро этувчи ҳокимият ёки фақат давлат бошлиғи. Ҳозирги кўринишдаги Президент лавозими илк бор 1787 йилда АҚШда пайдо бўлган. Президентнинг конституциявий мақоми ва ваколатлари республика турига кўра бир-биридан жиддий фарқланади. Президент фақат давлат бошлиғи эмас, балки ижро этувчи ҳокимият бошлиғи, яъни маъмурият бошлиғи (АҚШ, Лотин Америкасида) ёки ҳукумат бошлиғи (Замбия, Беларуссия, Қозоғистон) ҳисобланади. Президент нопарламент йўли билан, яъни халқ томонидан (бевосита ёки билвосита) сайланади. Парламентар республикада (ГФР, Австрия, Италия) Президент фақат давлат бошлиғи ҳисобланади, ижро этувчи ҳокимият бош вазир(федерал канцлер) раҳбарлигидаги ҳукуматга тегишли бўлади, ушбу ҳолат шунингдек, Президентнинг кўпчилик ҳужжатларини бош вазир ёки тегишли вазир томонидан контрассигнация қилиниши зарурлигида ифодаланади. Президент қоидага кўра, парламент томонидан ёки унинг иштирокида сайланади. Аралаш турдаги ёки яримпрезидентлик деб аталадиган республикаларда (Франция, Португалия, Польша) ҳам, Президент фақат давлат бошлиғи ҳисобланади, аммо аслида у парламентга ҳисобдор бўлган ҳукуматни бошқариш имконини берадиган ҳақиқий ҳокимият ваколатларига эга бўлади. Бу тизимда Президент, қоидага кўра, умумий сайловларда сайланади. Президентлик модели шаклидан қатъи назар, Президент конституцияга кўра, қуйидаги ваколатларга эга бўлади: халқаро муносабатларда мамлакат вакиллигини амалга оширади, халқаро шартномаларни тузади, ҳукумат (маъмурият) аъзоларини ва судьяларни тайинлашда иштирок этади, қонунларни тасдиқлайди ва эълон қилади, фармонлар чиқаради, қонунчилик ташаббуси ҳуқуқи ва вето ҳуқуқига эга, орден ва медаллар билан мукофотлайди, олий ҳарбий унвонлар беради, авф этиш ҳуқуқини амалга оширади, фуқаролик масалаларини ҳал қилади, дипломатик миссиялар бошлиқларини тайинлайди ва чақириб олади. Парламентар республика ва аралаш турдаги республикада Президент маълум ҳолатларда парламентни тарқатиб юбориш ва муддатдан олдин сайловлар тайинлаш ҳуқуқига ҳам эга бўлади.