К '
k oeffitsiyen ti qiym atlari
1.4-jadval
Sham ol tezligi,
m /s
Q iyalik koeffitsiyenti
0,4
0 , 4 - 2
3 - 5
5
W
1,3
1,4
1,5
1,6
W
1,1
M
1,1
1,2
Kp
koeffitsiyenti to 'l q i n fro n tin in g t o ‘g ‘o n g a Д b u rc h a k ostiga kelishiga
bo g 'liq h o ld a qabul qilinadi.
1.5-jadval
Kb
k o effitsiy en t qiym atlari
grad
0
10
20
30
40
50
60
1,0
0,98
0,96
0,92
0,87
0,82
0 ,75
Kb
koeffitsiyenti 1.9-rasm
dagi grafik lard an m, va A//z|% q iy m atlarig a
k o 'r a aniq lan ad i.
Kb
2.5
2.0
1.8
1.6
1.4
1.2
1.0
/r
0.1
0.2 0 .30.4050.710
10 3.0 m,
67 8 9 1 0
X/h\%
SU 50(30)
30(21)
20(16)
SS 15<13)
10(9.7)
20 307(7)т,
1.9-rasm. K b
k oeffitsiyen ti qiym atlarini aniqlovchi grafiklar.
a — m ,< 3 b o 'lg an d a ;
b
—m ,> 3 b o 'lg an d a.
у ( %) ehtim ollik b o 'y ic h a to 'l q in n in g qiyalikka urilib chiqish balandligini
hisobga oluvchi
KH]
koeffitsiyenti 1.6-jadval b o 'y i c h a qabul qilinadi.
1.6-jadval
K l{i
k oeffitsiyen ti qiym atlari
j, %
0,1
1
2
5
10
30
50
1,1
1,0
0,96
0,91
0,86
0,76
0,68
23
ToMqinning qiyalikka urilib chiqish balandligini (1.4) fo rm u la b o 'y ic h a
hiso b lash d a
H > 2 h [%
boMganda va t o 'g ' o n o ld id a
c h u q u r suv zonalari
mavjud d eb faraz q ila m iz (suv chuqurligi
H >
0,5 Л).
T o 'g ' o n tepasida betonli yoki te m ir-b e to n li p a ra p e t hisobiy suv sath id an
d
m asofada baland qilib o 'm a tila d i. P arap etn in g o 'm a tilis h i t o 'g ' o n tepasini
pastro q qilib o 'rn a tis h g a
im k o n beradi, bu o 'z n av b a tid a t o 'g ' o n tanasi
h a jm in in g kam ayishiga olib keladi. B u n d a t o 'g ' o n te pasi sathi m aksim al
suv sarfi ning en g yuqori suv s a th id a n p astd a joylashm asligi kerak va o 'z
navbatida N D S dan k a m id a 0,3 m yuqori va J D S d a n pastd a bo'lishi kerak.
1 . 2 . 6 . T o ‘lqin hosil q ila d ig a n b o s im n in g in s h o o t
v ertik al va qiya d e v o r la r ig a t a ’siri
G id ro te x n ik a inshootlariga tik to 'lq in la r t a ’sirlarini
a n iq la s h d a n m aqsad
t o 'lq in yuzining in sh o o t oldidagi holatidagi suv sathiga n isb a ta n ko'tarilishi
va p asay ish in i, to 'l q i n b o sim k u c h in i va b u k u c h d a n hosil b o 'la d ig a n
ag'd aruvchi m o m e n tin i a niqlashdan iboratdir. U m u m i y h o ld a in sh o o t oldida
suv sathining maksimal ko'tarilish vaqti va to 'lq in bosimi kuchining maksimal
qiy m ati m o s tushm aydi.
D im lo v ch i in sh o o t q irralarin in g h a r xil n u q ta la rd a g i t o 'l q i n
bosim ini
hisoblash g id ro m e x a n ik a d a qabul qilingan fo rm u la la r b o 'y i c h a hisoblanadi.
Inshootga t a ’sir qiluvchi t o 'lq in bosim i kuchi, bosim epurasi yuzasi b o 'y ic h a
a n iq la n a d i. 1 .1 0 -ra s m d a vertikal d e v o rd a g i tik t o ' l q i n b o s im i e p u ra s i
keltirilgan. D e v o r oldida m ak sim al suv sathi k o 'ta r ilg a n d a , u n in g pastki
qism id a t o 'lq in bosim i m a n fiy qiy m atg a ega b o 'la d i. T o 'l q i n
b o sim in in g
m anfiy kuchi t a ’siridagi e p u ra d e v o r balandligi b o 'y i c h a m u sb a t q iy m atn i
tashkil etadi va devorga yaqinlashuvida to 'lq in tubidagi t o 'lq in bosimi manfiy
qiy m atg a ega b o 'la d i ( l . l O -д rasm ).
Vertikal devorga yoki u n g a y aq in b o 'lg a n frontal t o 'l q i n l a r bosim i suvi
sayoz,
shuningdek, suvi c h u q u r zo n alar u c h u n h a m qo'llash m u m k in bo'lgan
N . N . Z agradskaya uslubi bilan hisoblanadi.
M a z k u r tik to 'l q i n l a r m asalasi yechim iga aniqlik kiritib, N . N . Z a g
radskaya b o sim , bosim k u ch i, b o s im kuchi m o m e n tla ri
t i n c h holatdagi suv
s a t h i d a n t o ' l q i n y u z i n i n g o r t i s h i n i h i s o b l a s h i m k o n i n i b e r a d i g a n
koeffitsiyentlarni aniqlaydigan grafiklarni tavsiya etdi.
D ev o r oldidagi tinch turgan suv sathi (hisobiy) to 'lq in yuzining ko'tarilishi
va pasayishi quyidagi f o rm u la d a n aniqlanadi:
’7 i = V A;
Ч-Н = - К,
и
-Ь-
(1-7)
T o 'lq in bosimi kuchining m aksim um holatida to 'lq in yuzining ko'tarilishi:
’7
p
= V
A-
C - 8)
T o ' l q i n b o s i m i n i n g m a k s i m a l k u c h i (1 p . m d e v o r u c h u n ,
r] = rjp
b o 'lg a n d a ):
24
