Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

Geofizika  fani.  Geofizika  fani  Yerning  fizik  xususiyatlarini,  ya’ni
yerning ustki qismida va qobig‘ida yuz beradigan hodisalarning, fizik
xususiyatlarini  o‘rganadi.  Ma’lumki,  yer  yuzasidan  pastga  qarab  tog‘
jinslari, ularning qalinliklari, yotish holatlari, litologik tuzilishi, tarkibi,
zichligi, qattiqligi va qator xossalari o‘zgarib boradi. Bu o‘zgarish o‘z
navbatida yerning u yoki bu hududida turlicha bo‘ladi. Shuning uchun
joyning geologik tuzilishini ikkinchi joyga nisbatan qanchalik o‘zgarishini
yoki qanchalik farq qilishini asosan burg‘u quduqlari qazish yordamida
olib borilar edi. Bu usul bilan katta-katta hududlarda geologik tekshi-
rish  ishlari  nihoyatda  qimmatga  tushar  edi.  Hozirgi  vaqtda  burg‘u
quduqlari faqat nihoyatda zarur uchastkalar uchungina qaziladi. Bosh-
qa hududlarda tog‘ jinslarining o‘zidan elektr tokini o‘tkazish yoki qar-
shilikning o‘zgarishi, to‘lqinlarning tarqalish, magnit radioaktivlik xu-
susiyatlarini hisobga olgan holatda geofizik usullar qo‘llanilmoqda. Bular:
elektrometriya, seysmometriya usullaridir.
Hozirgi geofizik usullar gidrotexnik va boshqa inshootlar quriladi-
gan  joylarning  geologik  tuzilishini,  tektonik,  gidrogeologik,  injener-
geologik sharoitini, ya’ni yer osti suvlarining ularning oqish yo‘nalishini,
kimyoviy  tarkibini,  tog‘  jinslarining  g‘ovakligini,  zichligi,  qattiqligini
tez  va  arzon  yo‘l  bilan  aniqlashga  imkon  bermoqda.  Bu yerda  shuni
ham  aytish  kerakki,  O‘zbekiston  Respublikasi  Fanlar  akademiyasi
G‘.O. Mavlonov nomidagi seysmologiya institutida olib borilgan geofizik
tekshiruvlar shuni ko‘rsatadiki, zilzila yuz berishidan avval ana shu yer
qimirlash hodisasi yuz beradigan hududda yerning mahalliy magnit may-
doni o‘zgarishi kuzatildi. Hozir bu hodisaning zilzila bilan qanchalik
bog‘liqligini tekshirish ustida ish olib borilmoqda.
Geokimyo fani. Geokimyo fani yer yuzasi, uning qobig‘idagi kimyoviy
elementlarni, ularning paydo bo‘lish jarayonlarini, yer qatlamlari bo‘ylab
joylashish, to‘planish, tarqalish qonuniyatlarini o‘rganadi.