Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

Seysmotektonika. Geologiyaning bu bo‘limi zilzilalarning vujudga
kelish tarixiy taraqqiyot sharoitlarini o‘rganadi, tahlil etadi, kerakli ilmiy
va amaliy  xulosalar chiqaradi. Bu bo‘limning asosiy  tadqiqot obyekti
bo‘lib mezozoy va kaynozoy geosinklinal oblastlarida
1
 vujudga kelgan
alp  geosinklinallari,  epigeosinklinallar
2
,  epipatforma
3
  va  materiklar,
1 
Geosinklinal oblastlari —  bu Yer tarixiy taraqqiyotining  ma’lum davrlarida, uning
ma’lum qismlarining cho‘kishi va pasayishi oqibatida vujudga kelgan juda katta qalinlikdagi
(10—20  km)  cho‘kindi  tog‘  jins  qatlamlari  yig‘ilgan  yirik  botiq  sath.  Bu  sath, yer  osti
harakatlari natijasida jiddiy bukilmalarni vujudga kelishi, qayta-qayta cho‘kishi va ko‘ta-
rilishi, magmatik harakatlarining turli-tumanligi bilan ajralib turuvchi dengiz ichida yoki
materikda  paydo bo‘lgan  yer  qobig‘ining asosiy  geotektonik  elementlaridan biri  bo‘lib,
nihoyatda  murakkab  geokimyoviy  jarayonlar  natijasida  paydo  bo‘luvchi  minerallar,
konlarning  ham  manbayi  bo‘lib  hisoblanadi.  Arxangelskiy  fikricha  hozirgi  zamon  geo-
sinklinal  oblastlariga  Kuril,  Yaponiya,  Aleut  orollari,  Kamchatka  yarim  oroli,  Koreya
cho‘ziq  tog‘i,  Tinch  okeanining  Osiyo  chegaralariga  yopishgan  qismi,  O‘rta  Osiyoning
tog‘li  hududlari  kiradi.
2 
Epigeosinklinal  oblastlari  —  bu  yer  tarixiy  taraqqiyoti  jarayonida  vujudga  kelgan
geosinklinal oblastlari o‘rnida paydo bo‘lgan hududlar hisoblanadi. Bu hududlar ko‘tarilish
oblasti  —  antiklinal  va  ular  oralig‘ida  ikkilamchi  bukilmalar  —  sinklinallardan  tashkil
topgan bo‘ladi.
3 
Epiplatforma oblastlari — bu o‘ziga xos mustaqil rivojlanishga, geologik tuzilishga,
nisbatan  chuqur  tektonik  yoriqlarga  ega,  ko‘tarilish  va  cho‘kish  jarayonlarning  tezligi
har  xil bo‘lgan  yer  tarixiy taraqqiyotining  mezozoy-paleogen  davrlari  tekisliklari  zami-
nida  vujudga  kelgan  oligosen  to‘rtlamchi  davr  tog‘  va  tog‘  oralig‘i  hududlaridir.

---

1 3
okeanlardagi riftlar
1
 hamda shu vaqtlarda tektonik harakatlar nihoyatda
tezlik bilan yuz berayotgan hududlar hisoblanadi.
Seysmotektonika yo‘nalishi respublikamizda 1960-yillardan, ayniqsa,
1966-yilgi Toshkent zilzilasidan keyin yuqori darajada rivojlandi.
Geologiya yo‘nalishidagi fanlarga «Gidrogeologiya» va «Injenerlik
geologiyasi» fanlari ham kiradi. Ushbu darslik ana shu fanlarning maq-
sadi va vazifalariga, ularning o‘rganish obyektlariga, uslub va usullariga
bag‘ishlanganligi tufayli, bu fanlar to‘g‘risida darslikning keyingi bob-
larida mukammal to‘xtalinadi.