Geografiyasi

 
Afrika qit'asi davlatlarida fermer xo‘jaliklari 
Afrika qit'asimaydoni 30319 ming km2 bo‘lib, 360 milliondan ortiq aholi 
yashaydi. Hozirgi vaqtda Afrikaning siyosiy kartasida 50 dan ortiq mustaqil davlat 
mavjud bo‘lib, asosan rivojlanayotgan davlatlar(Janubiy Afrika Respublikasi 
bundan mustasno). 
Qishloq xo‘jaligi Afrika davlatlari iqtisodiyotining negizi bo‘lib, aholisining 
beshdan to‘rt qismi ana shu tarmoqda band. Yalpi ichki mahsulotning uchdan bir 
qismi qishloq xo‘jaligiga to‘g‘ri keladi. Afrika qishloq xo‘jaligi dunyoda muhim 
o‘rin tutadi. Afrika dunyoga bir qancha qimmatli qishloq xo‘jalik tovarlari yetkazib 
beradigan qit'adir. Kakao, palma moyi, palma mag‘zi, yeryong‘oq, paxta tolasi, 
sizal, vanil, qalampirmunchoq, xurmo yetishtirishda va eksport qilishda yetakchi 
o‘rinlarni egallaydi. Afrika qishloq xo‘jaligi oziq - ovqat ekinlari, avvalo, don 
ekinlari yetishtirishda katta mavqyega ega emas. Dunyoda yetishtiriladigan 
bug‘doy, makkajo‘xori, arpaning 5 –6 foizi Afrika davlatlari qishloq xo‘jaligiga 
to‘g‘ri keladi. 
Afrika qit'asining rivojlanayotgan davlatlarida fermer xo‘jaliklari notekis 
rivojlangan: 

fermer xo‘jaliklarida qishloq xo‘jaligi munosabatlari qoloq bo‘lib, yerga 
ishlov beradigan texnika qoloq xolatda, mineral o‘g‘itlardan foydalanilmaydi, 
o‘rmonlarni kuydirib, dehqonchilik qilish va yerlarga dam berib, yil oralatib 
dehqonchilik qilish keng rasm bo‘lgan. Bu fermer xo‘jaliklarida texnik va ijtimoiy 
jihatdan qoloqlik hosildorlikni dunyodagi o‘rtacha hosildorlikdan ikki marta kam 

---

17 
bo‘lishiga olib kelmoqda. Chorvachilikda mahsuldorlik past chorva uchun kerakli 
ozuqa va sharoit mavjud emas. Iqlimning quruq va issiq bo‘lishi va yog‘inning 
mavsumiyligi natijasida tropik o‘lkalarda qishloq xo‘jaligi yerlarni sug‘orishga 
asoslangan. Ko‘pchilik mamlakatlarda sug‘orish tizimlari rivojlangan 
xo‘jaliklarning mulki bo‘lib, fermer xo‘jaliklarini xarajatlarini oshishiga va 
dehqonlarni qo‘shimcha ravishda ekspluatatsiya qilishga manba bo‘lib 
hisoblanmoqda. Fermer xo‘jaliklariga ekstensiv rivojlanish xos bo‘lib, bunda
mahsulot ishlab chiqarish va samaradorlikni o‘sishini miqdoriy omillar evaziga - 
yangi yerlarni o‘zlashtirish hisobiga ekin maydonlarini ko‘paytirish, chorva 
mollarini boshini ko‘paytirish va qo‘shimcha ishlovchilarni jalb etish orqali 
erishiladi. Bunda ishlab chiqarish resurslari ko‘lamlarining ortishi yuz bergani 
holda texnika texnologiyaning sifat darajasi, yer unumdorligi va chorva mollar
mahsuldorligi tubdan o‘zgarmaydi. Fermer xo‘jaliklari natijada qoloq 
rivojlanmoqda.
 
Fermer xo‘jaliklarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab 
chiqarishni ko‘paytirishni qo‘shimcha yer maydonlarini o‘zlashtirish orqali amalga 
oshirish chegaralanganligi ishlab chiqarish oldiga mavjud o‘zlashtirilgan yerlarni 
sifatini yaxshilash, binobarin, ulardan intensiv foydalanish zaruriyatini keltirib 
chiqaradi. 

yirik plantatsiyalar negizida shakllangan fermer xo‘jaliklari zamonaviy 
qishloq xo‘jalik texnikasidan va o‘g‘itlar va o‘simliklarin ximoya qilish 
vositalaridan foydalanadi, sug‘orishning ilg‘or usullari joriy etilgan, sug‘orish 
tizimlari talab darajasida yo‘lga qo‘yilgan, kooperatsiya munosabatlari rivojlangan, 
qishloq xo‘jaligi va qayta ishlangan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining eksporti 
rivojlangan. Fermer xo‘jaliklari intensivlashtirish xisobiga rivojlanmoqda.