|
1-jadval
Barometrik pog‘ona balandligi (AH)
|
|
700
|
710
|
- 10
|
11.04
|
10.88
|
0
|
11.46
|
11.30
|
+9
|
11.84
|
11.67
|
+10
|
11.88
|
11.71
|
Atmosfera bosimining o‘rtacha qiymati bo‘yicha interpolyatsiya
( -)
2-jadval
A B
|
1
|
2
|
3
|
16
|
0.02
|
0.03
|
0.05
|
17
|
0.02
|
0.03
|
0.05
|
18
|
0.02
|
0.04
|
0.05
|
Havo temperaturasining o‘rtacha qiymati bo‘yicha interpolyatsiya
3-jadval
(+)
At
|
0,1
|
0,2
|
3
|
0,00
|
0,01
|
4
|
0,00
|
0,01
|
5
|
0,00
|
0,01
|
M i s о 1. 1 va 2 nuqtalarda atm osfera bosim i va havo tem peraturasi o ich a n g a n :
B2 = 701,1 m m . sim. ust. Bx = 703,3 m m . sim. ust.
T2 = + 8,6° C, Tx = + 9,8°C.
Bu n u q talar orasidagi nisbiy balandlikni toping.
В va T ning 0‘rtacha qiym atini topam iz:
14
B O,r.t. = B' +2 Bl = 702.2 m m . sim . ust.
T = hlh. = + 9.2 °C.
o rt. 2
B — 700 m m sim. ust. va t = 9°C u ch u n A / / = l l , 8 4 m.
jadvaldan b arom etr k o ‘rsatkichi A B = 2.2 m m . sim. ust. u ch u n tuzatm a ó B - - 0.03 m ni topam iz.
-jadvaldan 0 ,2 tem peratura uch u n ó! = + 0 ,01 m tu- zatm ani topam iz.
D em ak, barom etrik p o g 'o n a balandligi:
A H = 11,84 m - 0,03 m + 0,01 m = 11,82 m .
B arom etr ko'rsatkichlari farqini topam iz:
B {- B 2 = - 701,1 + 703,3 = + 2,2 m m sim. ust.
D em ak, (9) form ulaga k o ‘ra bu nuqtalar orasidagi nis- biy balandlik:
h = A H ( B r B 2) = 11,82 (+ 2 ,2 ) - + 26,00 m .
Taxminiy altitud(balandlik) jadvali
Bu jadval Pevsov form ulasi asosida tuzilgan. Pevsov form ulasini ushbu k o ‘rinishda yozam iz:
h = N { l + s T ü) \ %1f .
Taxm iniy balandlik jadvalini tuzish uch u n dengiz sathi- da no rm al bosim 760 m m sim ob ustuni va H= 0 ekan- ligini e ’tiborga olam iz. Havo tem peraturasi 7^= 15° C deb qabul qilam iz. C hunki bu jadvalda berilganlar 7"0=15° C tem peraturaga m os tushadi. T axm iniy altitud bo 'y ich a olingan (H 2 —//,) nisbiy balandlikka, tem p eratu ra uchun tuzatm a kiritiladi.
15
|
Taxminiy
|
altitud jadvali
|
4-jadval
|
( r , rU = +
|
15°C da + 1 )
|
|
B
|
0,0
|
0,1
|
0,2
|
680
|
941,3
|
940.0
|
938.7
|
681
|
928,8
|
927.5
|
926.3
|
5-jadval
Temperatura uchun nisbiy balandlikka tuzatma jadvali
(óh = 0,00348 (.H2- H t) ( T- T 0»
'^o'rta
|
- 1 0
|
-----
|
0.9
|
1.7
|
|
0
|
|
0.5
|
1.0
|
|
+ 13
|
|
0,1
|
0.1
|
|
+14
|
|
0,00
|
0.1
|
|
+ 15
|
|
0,0
|
0.0
|
IT 10 20
M i s o 1. 1 va 2 nuqtalarda atm osfera bosim i va havo tem peraturasi o ich a n g a n :
Bl — 681 ,2 m m sim. ust. B 2= 680 ,0 m m sim. ust. 7o\ rta = + 1 3 ,45 ° C .
T axm iniy altitud jadvali b o £y icha topam iz:
H\ — 941,3 m ,
//] = 926,3 m,
H 2l - ÍP^+ 15 , 0 m.
{H2—H x) farq b o ‘y ic h a va o ‘r ta c h a te m p e ra tu ra b o ‘y icha tem peraturaga tu zatm ani topam iz. Bu tuzatm a 0,1 m ga teng. D em ak, nisbiy balandlik tuzatm ani hisob- ga olganda quyidagiga teng:
H — + 15 ,0 m - 0,1 m — + 14,9 m.
16
T em peratura +15° dan pastda b o ig a n d a tuzatm a isho- rasi m inus, tem peratura +15° d an yuqori b o ig an d a tu zatm a ishorasi plus b o ia d i , tem p eratu ra + 15° da tuzatm a nolga teng b o ia d i .
T e m p eratu ra u ch u n tu zatm a ish o ran i hisobga olib farqning absolut qiym atiga q o ‘shiladi. Bunda
nisbiy balandlik ishorasi farqning ishorasi qan- day b o i s a o ‘shanday b o ia d i.
Mikrobaronivelir MBHII bo‘yicha sanoq
M ikrobaronivelir pasportidan k o ‘chirm a:
a 15 = 0 ,5367 m m sim. u s t / b o i . — shkala b o ia g i qiy- m ati
P = - 17.10-5 m m sim. u s t . / b o i 2 — shkala b o ia g i qiy-
m ati gradiyenti
— 1,16 b o i . — m ikrom etr shkalasining b o iag in i asbob shkalasi b o iag ig a o 'tk azish koeffítsiyenti.
Kt = + 0,003 m m . sim. u st./g rad
T0 = + 18,0° S, = 75 ,0 b o i .
Ba - 702 ,05 m m . sim. ust.
1.5-rasm.
Harakatlanadigan shkala bo'yicha sanoq — 113,000 Harakatlanmaydigan shkala bo‘yicha sanoq — 0,700 Mikrometr barabani bo‘yicha sanoq — 0,012
M ikrom etr bo ‘yicha sanoqni asbob shkalasining o 'rtacha shtrixiga keltirish uch u n ushbu form ula q oilaniladi:
4 .0 0 -a
S = A +- Kb
Bu yerda: A — harakatlanadigan shtrix b o ‘yicha sa- noq olinadigan shtrix nom eri;
a — harakatlanm aydigan shtrix b o ‘yicha sanoq o lin a digan shtrix nom eri va m ikrom etr barabani b o ‘yicha;
KB — m ikrom etr shkalasining b o iag in i asbob shkalasi b o iag ig a o ‘tkazish koeffitsiyenti.
M i s о 1. Sanoq 113,712 ni asbob shkalasining o ‘rtacha shtrixiga keltiring.
Y uqoridagi form ulaga ko‘ra:
s = и з + 4~°°^ 12 = 110 ,31
Barometrik nivelirlash usullari
N u q ta balandligini barom etrik nivelirlash bilan aniq- lash u n ch a lik katta aniqlik talab qilm aydigan hollarda bajariladi. A niq geodezik ishlarda m asalan, to g i i rayon- larda triangulyatsiya va poligonom etriya punktlarini re- kognossirovka qilishda va boshqa ishlarda barom etrik nive lirlash yordam chi asbob sifatida q o ilan ilad i.
B arom etrik nivelir bilan sharoit qiyin b o ig a n joylarda ish olib borish m um kin. Shuning uch u n b aro m e tr xilm a- xil ekspeditsiyalarning (geografik, geofizik, geologik, tup- ro q -b o tan ik va boshq.) ajralm as qism i hisoblanadi.
B arom etrik nivelirlash m arshrut b o ‘yicha va m aydon b o ‘yicha nivelirlashlarga b o iin a d i.
Bu usul bilan nivelirlashni bajarishda ikkita kom plekt asbob talab qilinadi. H ar bir kom plektda u ch ta asbob —
18
1.6-rasm.
aneroidlar, term o m e tr va soat b o ia d i . A, B, D, ..., K m arshrutlar b o ‘yicha barom etrik nivelirlash talab qilin- sin.
Oxirgi A va K punktlarning absolut balandligi m a iu m .
Ikki kuzatuvchi ishni A punktdan boshlaydi, h a r 15—20 m inutda uch m artadan sanoq oladi va aneroid ham da term o m e tr ko'rsatishini solishtiradi. B itta guruhning ane- roidlarining o ‘rtacha ko‘rsatkichi boshqa guruhnikidan 0,2 m m dan katta b o im aslig i kerak. S hundan keyin birinchi kuzatuvchi A p u n k td a qoladi va har 20—30 m inutda ane roid, term o m e tr va soat b o ‘y icha sanoq oladi. Ikkinchi kuzatuvchi m arshrut b o ‘y icha yurib, joyning xarakterli
nuqtalarida (B, D, E, F) to ‘xtaydi, aneroid, term o m etr va soat b o ‘y icha sanoq oladi. K uzatish natijalari barom etrik nivelirlash jurnaliga yoziladi.
M arshrutning m a ’lum qism i o ‘tgandan keyin kuzatuv chi, m asalan, F punktda to ‘xtaydi. B irinchi kuzatuvchi A d a n F ga o ‘tad i. F p u n k td a ikki k u z a tu c h i asboblar ko'rsatishini solishtiradi. Shundan keyin birinchi kuzatuv chi m arshrutni (F, G, H, I, J) b o ‘y icha davom ettiradi, ikkinchi kuzatuvchi F punktda qoladi. Shunday usul bi- lan ham m a m arshrut oxirgi K punktgacha o ‘tiladi.
U ncha katta b o im a g a n m aydonni nivelirlashda jo y ning o 'r tasid an asos qilib b itta 0 nuqta tanlan ad i. Shun-
19
Do'stlaringiz bilan baham: |
