Geodeziya

4. Richag. 5. Valik. 6. Strelka.
A neroidning asosiy qism i havosi chiqarilgan m etall qutichadir. Bu qutichaning qopqog‘i gofrirlangan yuza- dan iborat. A neroid m exanizm i quyidagi tartibda hara- katlanadi: atm osfera bosim ining o 'sishi bilan gofrirlan­ gan qopqoq qutichaning ichini egadi va prujina 2 ni o £ziga tortadi, prujinani 3 sterjen itaradi, richag 4 ni harakatga keltiradi. R ichag 5 valikni aylantiradi va strelka 6 ni h ara­ katga keltiradi.

H avo bosim ining kam ayishi bilan teskari hodisa ro ‘y beradi. A neroidning k o ‘rsatishi o ‘sha joyning atm osfera bosim iga m os kelishi kerak. Lekin bir necha sabablarga k o ‘ra aneroid sanog'i atm osfera bosim iga m os kelm aydi. S huning u c h u n an ero id k o ‘rsatkichi sim ob baro m etri k o ‘rsatkichiga keltiriladi, ya’ni aneroid ko'rsatkichiga tu - zatm a kiritiladi. B uning u ch u n quyidagi form ula q o ‘lla- niladi:

B = A + a + b t+ c (760 - A),

bu yerda:

B — sim ob barom etri k o ‘rsatishiga keltirilgan aneroid ko'rsatkichi,

A — aneroid k o ‘rsatkichi,

a — shkala holatining tuzatm asi,

7

b — tem peraturaning koeffitsiyenti,

t — aneroid tem peraturasi,

c — shkalaning b itta b o ‘lagi u ch u n tuzatm a.

T u zatm a a, b, c qiym atlari aneroidni tayyorlashda aniqlanadi va uning pasportiga yoziladi. V aqt o ‘tishi bi- lan bu qiym atlar o ‘zgaradi. Shuning uch u n u lar labora- toriyada doim iy aniqlanib turiladi. B arom etr aneroid si- m ob b aro m etr kabi nuqtaning dengiz sathidan balandligi va kengligi uch u n tuzatm a kiritilishni talab qilmaydi. Lekin aneroid sim obli b aro m etr aniqligini berm aydi.

Differensial barometr

Differensial barometr g ‘oyasi quyidagicha: Ballon Q egilgan trubka bilan kran m yordam ida tashqi havo bilan ulangan (1 .3 -rasm ). Agar asbobni A nuqtaga o ‘rnatib m kranni ochsak, m anom etrdagi suyuqlik sathi balandlikka ko'tariladi. Chunki m anom etr ikki tom onidagi havo bosimi bir xil b o £ladi. Agar kran m ni yopib, asbobni B nuqtaga o ‘tkazsak, havo bosim ining o'zgarishi bilan m an o m e tr­ dagi suyuqlik sathi o ‘zgaradi. M anom etrdagi suyuqlik farqi b o ‘yicha bu n uqtalar orasidagi nisbiy balandlikni topish m um kin.
/

8

Gipsotermometr

Suvning qaynash tem peraturasini o ‘lchash y o ‘li bilan atm osfera bosim ini aniqlash uchun q o 'llan iladigan asbob gipsotermometr deyiladi. Suvning qaynash tem peraturasi atm osfera bosim iga bog'liq. A tm osfera bosim ining 1 m m. sim ob ustuniga o 'zgarishiga suvning qaynash tem p eratu ­ rasi 0 o,0375 C ga o ‘zgarishi mos keladi. Suvning qaynash tem peraturasining atm osfera bosim iga bo g ‘liqligi quyida- gi form ula bilan ifodalanadi:

/ = 100°+ 0,0375 ( 5 - 760),

bunda

2. Qisqartirilgan barometrik formulalar

B arom etrik form ulalar t o i iq va qisqartirilgan b o ia d i. Q isqartirilgan form ulalarda bir q ato r faktorlar hisobga olinm aydi. M isol u ch u n , havoning nam lik darajasi, ku- zatish joyidagi kenglikka bog‘liq b o ‘lgan to rtish kuchi- ning o'zgarishi va nuqtaning dengiz sathidan balandli-