Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

aholisining 
soni tez o‘sayotgan mamlakatlardandir. so‘nggi bir 
yuz o‘n uch (1900 –2013-yy.) yil ichida uning aholisi 239 mln. dan 1221 mln. 
kishigacha ko‘paydi. Agar aholisining hozirgi o‘sish sur’atlari saqlanib qolsa, 
mamlakat aholisining soni, BMT hisobi bo‘yicha, 2025-yilda 1,4 mlrd. kishiga 
yetadi.
Hindiston jahondagi eng ko‘p millatli mamlakatdir. Aholisining milliy-
etnik tarkibi juda murakkab. Unda yashayotgan millat, elat va qabilalar turli til 
guruhlariga, dinlarga mansubdir. Ularning urf-odatlari ham turlicha, ijtimoiy 
rivojlanish darajalari esa har xil bosqichdadir.
Mamlakatda hindlar, bengallar, bixarlar, panjobliklar, tamillar, kashmirliklar 
va boshqalar asosiy millatlar hisoblansa-da, hech bir millat ko‘pchilikni tashkil 
qilmaydi.
Aholining diniy tarkibi ham ancha murakkab. Aholining 80 % i 
induizm 
diniga mansub. Ikkinchi o‘rinni islom diniga mansub aholi egallaydi. Ular mam-
lakat aholisining 100 mln. dan ko‘proq qismi (11 % i) ni tashkil qiladi. Jammu 
va Kashmir shtatlari aholisining 2/3 qismi islom diniga mansub. Shuningdek, 
Hindistonda 18 mln. xristianlar, 15 mln. sikxlar, 5 mln. buddizm va boshqa din 
vakillari ham yashaydilar.
Hindistonning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayotida Markaziy Osiyo xalq-
larining alohida o‘rni bor. Temuriylar sulolasining yorqin namoyandalaridan 
bo‘lgan Zahiriddin Muhammad Bobur va uning avlodlari bu mamlakat tarixida 
beqiyos iz qoldirganlar.
Binobarin, Bobur asos solgan Boburiylar saltanatining Hindiston tarixidagi 
ulkan xizmatlari – tarixan biron marta ham birlasha olmagan Hindiston, Pokiston 
va Bangladesh hududlarini yagona markazlashgan ulkan hokimiyat atrofida 
birlashtirgani va unda bir yo‘nalishli ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yo‘liga asos 
solgani edi. Darhaqiqat, Boburiylar saltanati Hindistonda uch asrdan ortiq 
(1526 –1858-yy.) vaqt davomida hukmronlik qildi. Bu yillar davomida tili, 
dini, manfaatlari turlicha bo‘lgan, ko‘pincha, bir-birlarini dushman hisoblagan 
(hind xalqi ijodiyoti namunalaridan bo‘lgan «Mahobxorat», «Ramayana»dagi 
voqealarni eslang) o‘nlab tarqoq davlat va davlatchalar mavjud edi.
Hindiston aholisining o‘rtacha zichlik ko‘rsatkichlari juda yuqori – 1 km
2
maydonga 370 kishidan to‘g‘ri keladi. Ammo aholisi hududlar bo‘ylab ancha 

---

156
notekis joylashgan. Agar pasttekisliklar, tog‘ oralig‘i vodiylarida aholi juda 
zich joylashgan bo‘lsa (masalan, Hind-Gang pasttekisligida 1 km
2
ga 700 – 800 
kishidan to‘g‘ri keladi), baland Himolay tog‘i yonbag‘irlari, shimoli-g‘arbiy va 
markaziy qurg‘oqchil hududlarida aholi ancha siyrak yashaydi.
Mamlakat aholisining urbanizatsiya darajasi u qadar yuqori emas. Hozir 
mamlakat aholisining 30,3 % i shaharlarda yashaydi. Hindistonda 4 mingdan ortiq 
shaharlar bor. Ularning 300 dan ortig‘i yirik shaharlardir. Millioner shaharlarning 
umumiy soni 25 dan ortadi. Bular orasida Mumbay (Bombay) 18,0, Dehli va 
Kolkata shaharlari aholisi 19,5 va 15,0 mln. taga to‘g‘ri keladi, ular jahonning 
eng ulkan shaharlaridan hisoblanadi.
Amaliy ish
1. Hindistonning tabiiy xaritasini o‘rganib, uning geografik o‘rnini baholab bering.
2. Yozuvsiz xaritada eng yirik shaharlarini belgilang va ular to‘g‘risida so‘zlab bering.