1. VIII-IX asrlarda Movarounahrdagi ilmiy muhit Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va ijodi

AHMAD AL-FARG’ONIY va uning merosi

Reja:
1 . VIII-IX asrlarda Movarounahrdagi ilmiy muhit

2. Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va ijodi (Marv va Bag’dod)

3. Ahmad al-Farg’oniy tabiiy va ilmiy qarashlarining falsafiy tahlili

4. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati


Kirish

Kishilik taraqqiyotiga o’zining o’chmas ulushini qo’shib, mamlakatimiz shuhratini olamga taratib, tarix sahifalariga abadul-abad muhrlangan Muhammad al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Imom al-Buxoriy, Imom at-Termiziy, Bahoviddin Naqshband, Alisher Navoiy singari ulug’ siymolarni yetishtirgan millat har qancha g’ururlansa arziydi. Bir haqiqatni barchamiz anglab olishimiz zarur. O’zbek zaminida asrlar davomida fan va madaniyatning turli sohalarida buyuk iste’dodlarning parvarish topgani bejiz emas, albatta. Buning uchun, avvalo, asriy an’analar, tegishli shart-sharoit, tafakkur maktabi, madaniy-ma’rifiy muhit mavjud bo’lmog’i kerak. Millatning tabiatida, qonida, nasl-nasabida ezgulik va ma’rifat sari intilish mafkurasi va qonuniyati jo’sh urishi lozim. Ahmad al-Farg’oniyning olamshumul merosi dunyo madaniyati va ma’rifati xazinalaridan biri bo’lib, milliy salohiyatimiz, milliy tafakkurimiz ko’lami va qudratining isbotidir.Ahmad al-Farg’oniy islom madaniyati davrining eng zabardast va yorqin namoyandalaridan biri, o’z zamonasining fundamental fani asoschilaridan edi.

Uning merosi insoniyatning yangi ilm cho’qqilariga ko’tarilishiga sabab bo’ldi, butun ma’rifiy dunyo olimlari uchun dasturulamal bo’lib xizmat qildi. Farg’onalik bu fozil zotning “Astronomiya asoslari” nomli shoh asari o’n ikkinchi asrdayoq lotin va ivrit tillariga tarjima qilingan edi.Yevropada kitob nashr etish boshlangan XV asrda esa bu asar Italiyada, keyinchalik Germaniya, Fransiya, Gollandiya va AQSH kabi mamlakatlarda qayta-qayta chop qilingani uning naqadar yuksak ahamiyatga egaligini ko’rsatadi. Inson tafakkurining bebaho mahsuli bo’lgan bu kitob asrlar davomida astronomiya fani bo’yicha o’ziga xos qomus vazifasini o’tagan. Dunyoning eng nufuzli dorilfununlarida undan asosiy darslik sifatida foydalanib kelingan.Ahmad al-Farg’oniy yerning sharshimon shaklga egaligi borasidagi qarashlarini oradan sakkiz yuz yil o’tib amalda isbotlagan mashhur sayyoh Xristofor Kolumb, Yer meridianining bir darajasi miqdori haqidagi al-Farg’oniy hisoblarining to’griligiga to’la ishonch hosil qildim, degan dastxat qoldirgan.