Geo iqtisod 9-uzb-5-2013. indd

Yengil sanoatida
ip-gazlama va to‘qimachilik tarmoqlari, tayyor kiyimlar, 
xalq hunarmandchiligi asosida boshqa turli iste’mol mahsulotlari ishlab chiqa-
rishning o‘rni juda yuqori. Ular, asosan, tashqi bozor uchun mahsulot beradi. 
Oziq-ovqat sanoatida ham choy, qand-shakar (bu mahsulotlarni yetishtirishda u 
jahonda birinchi o‘rinda turadi), qandolat-o‘simlik, o‘simlik moyi kabilarning 
katta qismi tashqi bozor uchun ishlab chiqariladi. 
Qishloq xo‘jaligi
tarixiy davrlar mobaynida Hindistonning muhim ishlab 
chiqarish tarmog‘i bo‘lib qolmoqda. Bu tarmoqda mehnatda band bo‘lgan jami 
aholining 40 foiziga yaqini ishlaydi. Hozirgi vaqtda Hindiston jahonda choy, 
yeryong‘oq, ayrim dukkakli don mahsulotlari, murch, turli dorivor ekinlar 
yetishtirishda birinchi, sholi, shakarqamish, jut bo‘yicha ikkinchi, tamaki 
yetishtirish bo‘yicha uchinchi, bug‘doy, paxta yetishtirish bo‘yicha to‘rtinchi
o‘rinda turadi. 
Hindistonning tabiiy sharoiti qishloq xo‘jaligini rivojlantirish uchun ancha 
qulay. Shu sababli hududining yarmidan ko‘pi ekin maydonlariga aylantirilgan. 
Ekin maydonlarining kattaligiga ko‘ra u jahonda AQSH dan keyinda turadi, xolos. 
Mamlakat ekin maydonlarining 2/5 qismi sug‘orishni talab qiladi. Sug‘oriladigan 
maydonlarining hajmiga ko‘ra esa Hindiston faqat Xitoydan keyin turadi.
Ekin maydonlarining 85 % ida oziq-ovqat ekinlari ekiladi. Shu sababli 
Hindiston yalpi don mahsulotlari yetishtirishda jahonda uchinchi o‘rinni egallaydi. 
Bunda, ayniqsa, sholi yetishtirishning ahamiyati katta. Chunki, guruchli ovqatlar 
hindlarning kundalik oziqasining 85 % ga yaqinini tashkil qiladi. Sholi amalda 
Hindistonning barcha shtatlarida ekiladi.
Hindistonda chorvachilik yetarli darajada rivojlanmagan. Garchi u dunyoda 
qoramollar soniga ko‘ra birinchi o‘rinda (ularning soni 200 mln. boshdan ziyod) 
bo‘lsa-da, kam mahsuldorligi bilan ajralib turadi. Bunda induizm dini muhim rol 
o‘ynaydi.

---

158

---

159
Transporti.
Temiryo‘llarning uzunligiga ko‘ra Hindiston jahondagi yirik 
beshta mamlakatlar qatoridan o‘rin oladi. Ammo transport tarmoqlarining 
texnik-iqtisodiy imkoniyatlari hozirgi davr talablaridan ancha orqada. Jumladan, 
temiryo‘llarining anchagina qismi hozirgacha tor izli yo‘llar bo‘lib, ularda 
foydalanishdan allaqachonlar chiqib ketgan lokomotivlar xizmat qiladi. 
Avtomobil yo‘llari ancha uzun va sertarmoq bo‘lishiga qaramay, uning tarkibida 
qattiq qoplamaga ega bo‘lgan yo‘llar salmog‘i ancha kam. Suv transportidan 
faqat dengiz bo‘ylaridagina foydalaniladi. Iqtisodiy rayonlari ichida eng yirigi