Genetika va evolyutsion

Populyatsiya areali.
Populyatsiyalarga ekologik jihatdan harakteristika 
berilganda, ularning makonda joylashish hajmi, individlar soni, yosh va jins 
strukturasi va dinamikasi diqqat markazida turadi. Populyatsiya egallagan makon 
boshqa turlarda va bir turning o`zida har xildir. Masalan, Yevropaning o`rta 
mintaqasida nisbatan bir xil joydagi aralash o`rmonning ma’lum bir territoriyasida son 
jihatdan uncha ko`p bo`lmagan daraxtlar, butalar, ko`p yillik o`tlar chetdan 
changlanish uchun shu turning boshqa individlar gruppasidan unchalik uzoq 
bo`lmagan masofada o`sadi. Bunday individlar guruhi nisbatan katta bo`lmagan 
arealga ega bo`lgan alohida populyatsiyani tashkil etadi. Holbuki, boshqa joyda, 
masalan o`tloqda qandaydir mayda o`tlar yoki o`rmonda qora qarag`ay, archa 
populyatsiyasi juda katta (yuz gektarlab) arealni egallaydi. Populyatsiya arealining 
kengligi ko`p tomondan individlarning aktivlik darajasiga bog`liq. Agar 
organizmlarning individual aktivlik radiusi tor bo`lsa, populyatsiya egallagan 
areal ham keng bo`lmaydi. O`simliklarda individual aktivlik radiusi yangi nasl 
hosil qilish uchun chang, urug` yoki vegetativ qismlarning tarqalish masofasiga 
bog`liq. 
5- 
jadval
 
Hayvonlar bilan o`simliklar individual aktivlik radiusining kengligi
(A. V. Yablokov va A . G. Yusufov bo`yicha) 
Tur 
Aktivlik radiusi 
Tok shilliqqurti (Helis pomacea) 
Seld balig`i (Clypea harengus)
Shimol tulkisi(Alapex logopus)
Shimol bug`usi (Rangifer farandus) 
Ondatra (Ondatra zibetica) 
Tishsiz kitlar(Mustis ceti)
Dub (changi) (Quercus petraea) 
bir necha o`n metr
bir necha yuz kilometr
bir necha yuz kilometr
bir necha metr
bir necha yuz kilometrdan ortiq
bir necha ming kilometr 
bir necha yuz metr 
Ko`p hollarda organizmlarning oziqlanish areali bilan urchish areali o`rtasida 
katta farq bo`ladi. Masalan, yozda Yevropada, qishda Afrikada yashaydigan oq 
laylakning oziqlanish areali juda keng bo`lsada, har bir juft qush urchish uchun 
o`zining eski uyasi bo`lgan joyga qaytadi. Oq laylaklar populyatsiyasi qishlash 
joylarida aralashib ketsa ham, lekin urchish davrida uncha keng bo`lmagan 
territoriyani egallaydi. Populyatsiya areali doimiy emas. Haddan tashqari ko`p 
urchish vaqtida populyatsiya o`z arealidan ancha yiroq joylarga ham tarqaladi.