Genetika va evolyutsion

4.
 
Organizm evolyutsiya ob’ekti sifatida.
Populyatsiya organizmlardan tashkil topadi. Har bir organizmning fenotipi va 
genotipini farq qilish zarur. Fenotip deganda, organizmlarning tashqi, ichki belgi-
xossalarining majmuasi tushuniladi. Genotip esa irsiyat moddiy asoslarining yig`indisi 
bo`lib, u xromosomalar va ularda joylashgan genlardan iborat. Organizmning fenotipi 
tashqi muhitning genotipga ko`rsatgan ta’siri natijasida shakllanadi. Genotip faqat irsiy 
imkoniyat bo`lib, hali voqelikka aylanmaganligi sababli tabiiy tanlanish nazoratidan 
chetda qoladi. Tanlanish faqat fenotip bo`yicha amalga oshadi. Bunga ikki xil sabab bor. 
Birinchisi organizmlar o`zaro bir-biridan alohidalashgan individ ekanligi bo`lsa, 
ikkinchisi har bir organizmda populyatsiyaga mansub belgi-xossalarning turli darajada 
ifodalanganligidir. Albatta organizmlarning xilma-xilligi tanlanish uchun sharoit 
tug`diradi. Har bir organizm fenotipi, ko`payish xilidan qat’i nazar, kelgusi naslga 
berilishi zarur bo`lgan genotipik axborotga ega. Biroq namoyon bo`lgan 
o`zgarishlari bor organizmlar nasl qoldirgan taqdirdagina ularning genotipik axboroti 
evolyutsion ahamiyatiga ega bo`ladi. 
Binobarin, yashash uchun kurashda atrof-muhitga eng yaxshi moslashgan 
fenotiplar bilan bir qatorda ularning genotipi ham saqlanadi. Boshqacha aytganda, 
yashash uchun kurashda organizm genotipining nasldan-naslga berilishi uning 
fenotipi orqali amalga oshadi. Albatta tanlanish ayrim genlar, xromosomalarning 
saqlanishi hisobiga emas, balki bir butun organizm fenotipi bo`yicha ro`yobga 
chiqadi. Agar har bir organizmdagi hujayralar, organlar o`zaro garmonik bog`liq 
holda ishlashi nazarda tutilsa, u holda fenotipning rivoji faqat tashqi muhitga emas, 
balki ichki muhitga ham bog`liq ekanligini bilish qiyin emas. 
Million yillar mobaynida davom etgan evlyutsion rivojlanish organizmlarning 
eng qulay genetik muhitini qayta qurishga qaratilgan. Bu hodisa organizm 
evolyutsiya ob’ekti sifatida talqin etilganda diqqat markazidan chetda qolmasligi 
kerak.