Газобетон ишлаб чикариш учун боғловчи ва тулдирувчи моддалар

Мураккаб (композитли) боғловчи моддалар. Юқори сифатли бетонлар олиш ва цементни ишлатилиш самарадорлигини ошириш учун унга ҳар ҳил моддалар қўшилади. Яъни, асосий боғловчига (цементга) боғловчилик хусусиятига эга бўлган махсус қўшимчалар ва фаол минерал компонентлар қўшилади. Натижада цемент хамирининг реологик хоссалари яхшиланади, шунингдек, бетоннинг мустаҳкамлиги ва бошқа сифат кўрсаткичлари ортади.
Мураккаб боғловчи моддаларнинг таркиби уларни ишлатиш мақсадларига қараб кенг қамровда ўзгариши мумкин. Бундай боғловчилар одатда махсус технология асосида (қуруқ аралашма кўринишида) тайёрланади.
Мураккаб боғловчи моддалар туркумига кирувчи “сув талабчанлиги кам боғловчилар” (СКБ) хозирги кунда кенг қўлланилмоқда. Ҳар ҳил хоссаларга эга бўлган СКБ, фаол минерал қўшимчалар (туйилган шлак, қварц қуми ва ш.к.лар) ва портландцементни биргаликда туйиш орқали олинади.
Бундай боғловчилар СКБ-100, СКБ-50 ва СКБ-30 хилларда ишлаб чиқарилади. Бунда СКБ-100 асосан юқори мустаҳкам, СКБ-50 ўртача мустаҳкамликка эга бўлган бетон ва темирбетон конструцияларни, СКБ-30 эса бетон ва кўпикбетон блокларни ҳамда енгил темирбетон конструкцияларни тайёрлашда қўлланилади.


2. Бетон учун тўлдирувчилар
Тўлдирувчиларнинг синфланиши. Бетон учун ишлатиладиган тўлдирувчилар “майда” ва “йирик” турларга бўлинади. Доналарининг ўлчамлари 0,16-5 мм гача бўлган тўлдирувчилар майда, доналарининг ўлчамлари 5-70 мм бўлганлари эса йирик тўлдирувчилар тоифасига киради. Майда ва йирик тўлдирувчилар ҳосил бўлиши ва олинишига қараб “табий” ва “сунъий” ҳилларга бўлинади. Майда тўлдирувчилар сифатида асосан турли ҳил қумлар ишлатилади. Улар тоғ жинсларининг нурашидан ҳосил бўлади ёки қум-шағал конларидан бойитиш орқали (майдаланиб ва сараланиб) олинади. Сунъий қумлар эса саноат чиқиндилари ва иккиламчи маҳсулотларни майдалаш орқали олинади. Йирик тўлдирувчилар сифатида шағал, чақиқ тош ва саноат чиқиндилари ишлатилади. Шағал пишиқ тоғ жинсларининг емирилиши натижасида ҳосил бўлади ва доналари силлиқ (шарсимон ёки яполоқ) материалдир. Чақиқ тошлар эса қаттиқ тоғ жинслари ҳамда шағалларни майдалаш ва бойитиш орқали олинади. Улар қиррали ва ғадир-будир кўринишли бўлади.
Тўлдирувчилар бетонинг ўртача 80-85% ҳажмини эгаллаб, унинг хусусиятларига, узоқ муддатга чидамлигига ва нархига маълум даражада таъсир кўрсатади. Тўлдирувчиларнинг бетонга қўшилиши натижасида бетондаги энг қимматбаҳо ва ноёб ҳисобланган хом ашё-цемент сарфининг кескин камайишига эришилади. Шунингдек, одатда тўлдирувчилар бетоннинг техник хусусиятларини сезиларли яхшилайди.
Табий ва сунъий ғовак тўлдирувчилар кам зичликка эга бўлиб, енгил бетоннинг зичлигини камайтиради, иссиқ сақлаш хусусиятини эса яхшилайди. Махсус бетонларда (юқори ҳароратга чидамли, нурланишдан ҳимояловчи ва ш. к.) тўлдирувчиларнинг аҳамияти жуда катта, чунки уларнинг хусусиятлари асосан бундай бетонларнинг махсус сифатларини аниқлаб беради.