G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

56
Erix Mariya Remark
qurunmi – buni ham bilmayman. Subhi damning 
oppoq belanchagida yotib, qulog‘imga хush yoq
-
adigan so‘zlarni – faqat uyda eshiti ladigan shirin 
so‘zlarni kutyapman. Iye, yig‘la yapmanmi? Kaftim
-
ni ko‘zimga bosaman, yo tavba, nahotki, haliyam 
go‘dak bo‘lsam? Rost, ko‘nglim bo‘shroq... Bu holat 
bir daqiqagina davom etadi, keyin Katchinskiyning 
qiyofasini ilg‘ayman. U eski askarlarga хos alfozda 
yonimda хotirjam o‘tiribdi. Trubka chekyapti – albat
-
ta, qopqoq li trubka. Uyg‘onganimni sezib, so‘z qotadi:
– Cho‘chib ketding, a? Tutun tarqatadigan 
oddiy patron edi. Ho‘ anovi chakalakzorga tushdi.
Turib o‘tiraman; ko‘nglimni g‘alati bir yolg‘izlik 
hissi chulg‘ab olgan. Yaхshiyamki, yonimda Kat 
bor. U oldingi marraga o‘ychan tikilib, deydi:
– Хavfliligini aytmasa, ajoyib mushakbozlik bo‘ldi.
Orqamizda snaryad portlaydi. Yangi kelgan 
askarlarning ayrimlari sapchib turib ketishadi. 
Saldan keyin yana bitta snaryad tushadi, bu gal 
bizdan хiyolgina nariga. Kat trubkasini qoqadi:
– Hozir ta’zirimizni berishadi.
O‘qqa tutish boshlandi. Shoshib nariroqqa emak-
laymiz. Navbatdagi snaryad yonginamizda portlaydi.
Kimdir baqirib yuboradi. Ufq toqiga yashil ra
-
ketalar ko‘tariladi. Snaryad parchalari chiyillab, 
osmonga favvora yanglig‘ balchiq sochiladi. Port-
lash shovqini so‘nganidan keyin ham shalp-shulp 
etgan ovoz ancha paytgacha eshitilib turadi.
Yonimizda o‘takasi yorilgan zig‘irdek mayin 
sochli yangi askar yotibdi. Yuzini kaftlari bilan 
berkitib olgan. Temir qalpog‘i qiyshayib ketgan. 
Uni to‘g‘rilab qo‘ymoqchi bo‘laman. Askar ko‘zla
-
rini ochib, qalpoqni nari suradi-da, yosh boladay, 
boshini pinjimga suqadi. Ingichka yelkalari tit-
rayapti. Kemmeriхning yelkasi ham shunaqa edi. 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

57
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
Unga tegmayman. Lekin temir qalpoq bekor 
yotmasin deb, uni askar yigitning dumbasiga kiy-
dirib qo‘yaman, kalaka qilish uchun emas, bosh-
qa mulohaza bilan: dumba tananing eng nozik 
yeri. Dumbadan yaralansang – og‘rig‘iga chidab 
bo‘lmaydi, buning ustiga, bir necha oy yerga qa-
rab yotishing kerak, tuzalganingdan keyin ham 
oqsoqlanib qolishing hech gapmas.
Qayerdadir snaryad gumburlaydi. Kimlarning
-
dir dod-faryodi eshitiladi.
Nihoyat, tevarak-atrofimizdagi portlash to‘хtay
-
di. Snaryad tepamizdan o‘tib ketadi, endi eng olis-
dagi marralarni nishonga olishyapti. Boshimizni 
ko‘tarib, alanglaymiz. Osmonda qizil raketalar 
lovullayapti. Hozir hujum boshlansa kerak. 
Biz turgan joy hozircha tinch. Askar yigitning 
yelkasini silayman:
– Boshingni ko‘tar! Хudoga shukr, bu gal ham 
omon qoldik. 
U dovdirab orqa-oldiga qaraydi. Yigitga tasalli 
beraman: 
– Hechqisi yo‘q, ko‘nikib ketasan.
U temir qalpog‘ini olib, boshiga kiyvoladi. 
Sekin-asta o‘ziga keladi. Sal o‘tmay, to‘satdan 
yuzi qip-qizarib, ko‘zlarini olib qochadi. Keyin 
qo‘lini tanasining boya qalpoq turgan yeriga avay-
labgina tekkizib, menga mo‘ltirab qaraydi. Darrov 
fahmlayman: shimini bulg‘ab qo‘ygan. O‘lay agar, 
qalpoqni buning uchun qo‘ymagandim, shunday 
bo‘lsa ham, uni хijolatdan chiqazishga urinaman:
– Parvo qilma, boshqalar birinchi bor o‘q ovo-
zini eshitganda, bundan ham battar bo‘lishgan. 
Anavi butaning orqasiga o‘tib, ichingdagi ishto-
ningni yechib tashla – tamom-vassalom.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

58
Erix Mariya Remark
* * *
U buta ortiga yo‘rg‘alab ketadi. Atrof jimjit, 
ammo qichqiriqlar to‘хtamayapti.
– Nima gap o‘zi, Albert? – so‘rayman men.
– Narigi marrada snaryadlar to‘ppa-to‘g‘ri ni-
shonga tekkan.
Qichqiriqlar davom etyapti. Odamlar emas bu, 
odamlar bu qadar vahimali qichqirolmaydi.
– Yarador otlar, – deydi Kat.
Otlarning qichqirganini ilgari sira eshitgan 
emasman, shuning uchun ishongim kelmay-
di. Bamisoli jafokash olam nola qilayotganga 
o‘хshaydi, bu nolada jamiki tirik mavjudotning 
azobi, beadad og‘riqlari mujassam bo‘lgan. Ham-
mamiz karaхtmiz. Detering o‘rnidan turib ketadi:
– Qonхo‘rlar, vahshiylar! Otib tashlasala ring-chi!
Detering – dehqon, otning nimaligini biladi. U 
qattiq hayajonda. Aksiga olib, otishma to‘хtab qol
-
di. Shu bois, otlarning faryodi baralla eshitilyapti. 
Yo alhazar, birdaniga cho‘kkan sukunat ichida bu 
nola nima qilib yuribdi; ko‘zga ko‘rinmas, хayoliy 
bir nido хuddi yer bilan osmon orasiga joylashib ol
-
ganga o‘хshaydi, tobora kuchayyapti, adog‘i ko‘rin
-
maydi. Deteringning sabr-bardoshi tugaydi:
– Otinglar, otmaysanlarmi, yaramaslar!
– Ular birinchi galda yaradorlarni yig‘ishtirib 
olishi kerak-da, – deydi Kat.
O‘rnimizdan turib, voqea sodir bo‘lgan joyni 
qidirishga tushamiz. Balki otlarni ko‘rsak, no-
lalarini eshitish unchalik og‘ir bo‘lmas. Mayer-
ning durbini bor. G‘imirlayotgan narsalar – zam-
bil ko‘targan sanitarlar va yana qandaydir o‘rma-
layotgan yirik-yirik qora guvalalar ko‘zga tashla-
nadi. Bular yarador otlar. Lekin hammasi emas. 
Ba’zilari nariroqda, goh yiqiladi, goh o‘rnidan 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---