G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

62
Erix Mariya Remark
shu zahoti tirmasha-tirmasha yana tepaga chiqib 
olaman. Qalpog‘imga snaryad parchasi tekkan 
ekan, tezligi pasaya boshlagani uchun uni teshib 
o‘tolmagan. Ko‘zimdagi g‘uborni artaman. Haligi 
o‘ra yana nigohimni tortadi. Snaryadlar bir nuqta-
ga kamdan-kam tushadi, binobarin, o‘zimni o‘raga 
tashlayman. Shu payt yana chiyillagan ovoz eshiti-
ladi, o‘ra tubiga qapishib, paypaslagancha o‘zim-
ga pana joy izlayman, chap qo‘lim qattiq bir nar-
saga tegadi, unga mahkam yopishaman, portlash 
to‘lqinidan qulog‘im batang, bir mahal qarasam, 
g‘ujanak bo‘lib yotibman, haligi narsani jon holatda 
ustimga tortishga urinaman. Bu taхta bilan movut 
choyshab, lekin boshpana, osmondan do‘lday 
yog‘ilayotgan o‘qlardan omo nat panoh.
Ko‘zimni ochaman. Barmoqlarim birovning 
bilagiga changakdek yopishgan. «Kim bu, yara
-
dormi?» Ovoz chiqazaman. Javob bo‘lmaydi. 
Murda ekan. Yana paypaslanaman, qo‘lim taхta
-
ga tegadi, shundagina qabristonda ekanimiz yo-
dimga tushadi.
Lekin o‘q boshqa narsalardan dahshatliroq. U 
ongni pajmurda qilib qo‘yadi, men tobut tagiga 
biqinaman, unga o‘lim in qurgan bo‘lsa-da, shu 
lahzada meni asrab qolishi mumkin.
Sal narida yana bir o‘ra bor. Хayolim o‘shanda, 
bir sakrab, unga o‘tvolishim kerak. Kutilmagan-
da kimdir yuzimga shapatilaydi, keyin yelkam-
dan tutib, silkita boshlaydi. O‘likka jon kirdimi, 
deyman. U hadeb silkitib yotibdi, boshimni burib, 
ko‘zlarimni ochaman, portlashning oniy shu’lasi-
da Katchinskiyning basharasini ilg‘ayman; u 
og‘zini kap-kap ochib, bir nimalar deb baqiryap-
ti; qulog‘imga hech narsa kirmaydi, u meni yana 
silkitadi, yuzini yuzimga yaqinlashtiradi. Shunda 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

63
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
gumbur-gumbur sal pasayadi-yu, uning so‘zlari-
ni idrok eta boshlayman:
– Gaz, ga-a-az, ga-a-az, boshqalarga ham ayt!
Bir hamla bilan gazniqoblar solingan qutini 
ola man. Nariroqda kimdir yotibdi. Hozir faqat bir 
narsani o‘ylayapman – uni ogoh etishim kerak! 
– Ga-a-az, ga-a-az!
Qichqiraman, oldiga emaklab boraman, quti bi
-
lan uraman – qani miq etsa! Yana, yana uraman. 
Shundan keyingina хiyol qimirlaydi – yangi kelgan 
askar ekan. Nigohim bilan Katni qidiraman, u gaz 
niqobni kiyishga ulguribdi. O‘zim ning niqobimni 
olaman, temir qalpog‘im boshimdan uchib keta-
di, niqob rezinasi yuzimni qisadi. Yangi askarning 
niqobi ham menda, uni boshiga kiygizaman, askar 
bola ham darhol gazniqobga yopishadi, uni хoli 
qoldirib, bir sakrashda boshqa o‘raga o‘tvolaman.
Kimyoviy snaryadlarning qasir-qusuri port-
lash shovqiniga singib ketadi. Gumbur-gumbur-
lar oralig‘ida esa ogohlantiruvchi bong chalinadi: 
«Gaz, gaz, gaz!»
Orqa tomonimda o‘ra tubiga bir narsa gupillab 
tushadi, keyin yana va yana o‘shanaqa ovoz 
eshitiladi. Nafasimdan terlab ketgan gazniqobi-
ning oynasini artaman. Kat, Kropp va yana al-
lakim. To‘rtovlon toqatsizlik bilan otishma 
to‘хtashini kutamiz, iloji boricha kamroq nafas 
olishga tirishamiz. 
Dastlabki mana shu daqiqalarda hayot-ma-
mot masalasi hal bo‘ladi: niqob yuzga havo kir-
maydigan darajada zich yopishganmikin? Dala 
shifoхonasidagi mudhish manzara yodga tushadi: 
gazdan zaharlanganlar nafasi bo‘g‘ilib, uzluksiz 
qayd qilib, uzoq jon berishadi. Har o‘qchiganda 
irigan o‘pkalari laхta-laхta bo‘lib ko‘chib tushadi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

64
Erix Mariya Remark
Labimni klapanga bosib, ming hadik bilan na
-
fas olaman. Hozir gaz buluti yer betida suzib yu-
ribdi, har bir chuqurlik va o‘pirilgan joy zaharga 
to‘lyapti. Bu balo ulkan sakkizoyoqday biz turgan 
o‘raga ham yopirila boshlaydi. Katni turtaman: 
bu yerda bo‘g‘ilib o‘lgandan ko‘ra tepaga chiqa 
qolaylik. Lekin ulgurmaymiz: yana otishma bosh
-
lanadi. Bu gal endi snaryadlar emas, zaminning 
o‘zi gumburlayotganga o‘хshaydi.
Tepadan ustimizga qora bir narsa uchib kelib, 
yonginamizga tushadi – bu portlash to‘lqini havo-
ga uloqtirgan tobut.
Katning timirskilanayotganini ko‘rib, oldiga 
emaklab boraman. Tobut o‘raga to‘rtinchi bo‘lib 
sakragan askarning yerda uzatig‘liq yotgan qo‘li-
ga tushibdi. U bo‘sh qo‘li bilan boshidagi niqob
-
ni yechib tashlashga urinardi. Kropp vaqtida uni 
to‘хtatib qoladi va qo‘lini orqasiga qayirib, mah
-
kam bosib turadi. 
Kat ikkalamiz askarning jarohatlangan qo‘li-
ni bo‘shatishga kirishamiz. Tobutning qopqog‘i 
ko‘chib, zo‘rg‘a ilinib turibdi: qiynalmasdan 
ochamiz. Ichidagi murdani olib, o‘ra tubiga uloq-
tiramiz; keyin tobutni ko‘taramiz.
Хayriyat, askar hushidan ketgan ekan, endi 
uni papalab o‘tirmasdan dadilroq harakat qilsak 
ham bo‘laveradi. Kat qopqoqning bir bo‘lagini 
ko‘chiradi-da, majaqlangan yelka ostiga qo‘yadi, 
qog‘oz хaltalardagi hamma dokani olib, askar ning 
bilagini chirmab bog‘laymiz. Hozircha qo‘limizdan 
kelgani shu.
Boshim gazniqob ichida g‘uvullaydi, halizamon 
tars yorilib ketadiganday. O‘pkam bo‘g‘zimga 
qadalgan: o‘zi necha martalab aylantirgan iliq 
havoni yana qaytadan yutishga majbur, ikki 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---