G. Gutlyýew Awtomatlaşdyrylan taslama düzmegiň ulgamlary Системы Автоматизированного проектирования

Wariantlar boýunça ýumuşlar
I ýumyş. Berlen çyzykly modeliñ algoritmini, Beýsik programmasyny we Excel jezwelini düzmeli

Wariant №	Anyk formulasy-usuly	bellik
1	Y=ax^2+ bx + c	a, b, c, t, R.
2	Y=2 sinx+cosx
3	Y= - 3|x-8c|+c*d
4	Y=2,3x^2-5x+a-3b
5	Y=3,25a^2+4b^2
6	Y=-2,4x^2-6,7c+8,1d
7	Y=2*log2 (7+b)-e^a
8	Y=4,9.2^2x-3^x+e^b
9	Y=6,6 * tg x -2,7c+2d
10	Y=5,4a^2+2,7b^2-3c
11	Y=8,7a^4-5bx-ln(c+d).
12	Y=4,89*c^3 – 12,298*ln 45
13	Y=2.58log3(c+d^2-b)+a^3
14	Y=tg(2x^3-7a+2.36b)-|c-5d|
15	Y=sin(tg(a-3b)+x^4)- ln(4,56a^2)

II ýumuş. Berlen şahalanýan modeliň algoritmini, Beýsik programmasyny we Excel jezwelini düzmeli.

Wariant №	Anyk formulasy-usuly	Bellik
1.	Y=
2.	Y=
3.	Y=
4.	Y=
5.	Y=
6.	Y=
7.	Y=
8.	Y=
9.	Y=
10.	Y=
11.	Y=
12.	Y=
13.	Y=
14.	Y=
15.	Y=

4.2. Kärhananyň ýönekeý hasaplaşyk -- töleg aýannamasyny Excel-de tasa getirmek.
Işiň maksady: Talyplary kärhananyň ýönekeý hasaplaşyk - töleg aýannamasyny Excel-de tasa getirmeklige türgenlemek.

Gerekli enjamlar: personal kompýuterler.
Zerur maglumatlar.

Giriş düşünjeleri. MS Excel - elektron tablisalaryny işläp taýýarlaýan kuwwatly hem-de öndürijilikli maksatnamalaryň biridir. Ony hasabatyň ýönekeý meselelerini çözmekde, şeýle hem dokumentleriň dürli formalaryny düzmekde, maliýe-analitik hasaplary geçirmekde we ş.m.-lerde ulanmak bolar. San, tekst we beýleki görnüşlerdäki maglumatlary işlemeklik, çylşyrymly hasaplary ýerine ýetirmeklik -- matematiki, statistiki, maliýe we beýleki funksiýalary ulanmak, grafiki obýektleri döretmek, Microsoft Office-iň beýleki goşmaçalarynyň funksional mümkinçiliklerini birleşdirmek arkaly has ýeňilleşýär.

MS Excel goşmaçanyň penjiresi: penjiräniň adynyň setiri; penjiräniň ölçeglerini dolandyrýan basgyçlar; baş menýunyň setiri; instrumentler paneli we ş.m.-ler ýaly Windows penjireleriniň hemme elementlerini saklaýandyr.

Baş menýuda (Файл,Правка, Вид…) elektron tablisalary bilen işlemekde zerur bolan hemme komandalar getirilendir. Baş menýunyň Вид punkty ekranyň daşky görnüşini kesgitleýän komandalaryň sanawyny saklaýar. Вид - Панели инструментов komandasy standart, formatirleme we ş.m. instrumentler panellerini ekrana çykarmaga / aýyrmaga mümkinçilik berýär. Строки формул (formulalaryň setirleri) we Строки состояния (ýagdaý setirleri) görnüşleri ekrana çykarmak hem Вид menýusyndan dolandyrylýar.

MS Excel-iň penjiresiniň iş oblasty setirleriň we sütünleriň kesişmeleri gönüburçly öýjüklerden durýan jezweldir. At setirleri A,B,C… sütünleriň we 1,2,3,… setirleriň atlaryny saklaýarlar. Elektron tablisada setirleriň we sütünleriň mukdary juda ýeterlik bolup, diňe kompýuteriň resurslary arkaly çäklenýärler. Tablisany gözden geçirmek üçin wertikal (dik) we gorizontal (kese) geçirme zolaklary peýdalanylýar. Geçirme zolaklaryň, gözenekleriň barlygy ýa-da ýoklugy Сервис menýusynyň Параметры komandasy arkaly berilýärler.

MS Excel-de döredilýän dokumentler iş kitabynyň faýly ýaly tasa geçirilýärler. Iş kitaby, ekranda ýarlyklarynyň -- nyşanlarynyň mukdary dymma boýunça berlen (Сервис - Параметры - Общие) 255 sany listlerden ybaratdyr. Listler boýunça geçmek syçan arkaly amala aşyrylýar. Listler goşulyp (Вставка - Лист), ýok edilip (Правка - Удалить лист), täzeden atlandyrylyp (Формат - Лист - Переименовать) bilnerler. Listleri berlen iş kitabynyň möçberinde ýa-da başga kitaba geçirip/göçürip (Правка - Вырезать/Копировать) bolar. Формат - Лист - Скрыть / Отобразить komandasy arkaly iş listini ekranda gizläp ýa-da görkezip bolar.

Faýllar üstünde berjaý edilýän komandalar Файл menýusynda ýerleşýärler. Создать komandasy boýunça täze iş kitaby açylýar. Öňden döredilen iş kitabyny gözden geçirmek we redaktirlemek üçin Открыть komandasy ulanylýar. Сохранить we Сохранить как… komandalary faýllary diske ýazmak üçin ulanylýarlar. Сохранить komandasy öňden döredilen faýlyň täze redaksiýasyny şol bir at bilen öňki diskine ýazýar. Сохранить как… - täze ýa-da bar bolan faýly täze atly we (ýa-da) başga diske hem-de kataloga ýazýar.

Elektron tablisasynda ekranyň kursory göniburçluk formasynda bolup, aktiw - tapawutlandyrylan öýjügi görkezýär. Kähalatlarda diňe bir öýjük däl-de, öýjükleriň diapazony we bloklary bilen iş salyşmaly bolýar. Iş listiniň islendik bölegini tapawutlandyrmagy, esasan, syçan enjamy arkaly ýerine ýetirýärler (şunlukda ilkinji öýjügiň reňki üýtgeýän däldir). Ýanaşyk däl öýjükleri tapawutlandyrmagy Ctrl klawişini basylgy saklap ýerine ýetirýärler.

Maglumatlary girizmek üçin kursory degişli öýjüge eltmek, maglumatlary klawiaturanyň kömegi bilen girizmek we girizmäni Enter klawişini basmak bilen soňlamak bolar. 1-nji tablisada maglumatlary girizmek üçin ulanylýan klawişleriň utgaşmalary getirilendir.