G. Gutlyýew Awtomatlaşdyrylan taslama düzmegiň ulgamlary Системы Автоматизированного проектирования

4. Tejribe işleri
4.1.Ýönekeý matematiki modelleri kompýuterde amala aşyrmak.
Işiň maksady: Talyplary ýönekeý matematiki modelleriň kompýuterde amala aşyrylyşy bilen tanyşdyrmak.

Gerekli enjamlar: personal komputerler.

Zerur maglumatlar.

Taslama düzmek - derňew, hasaplama we konstruktorçylyk işleriniň toplumlarynyň ýerine ýetirilmegi netijesinde, obýektiň başlangyç beýan edilmegini gutarnykly beýan edilmä öwürýän prosesdir.

Başlangyç beýan edilmegi gutarnykly beýan edilmä öwürmek, aralyk beýan edilmeleri döredýär. Şeýle beýan edilmelere taslama çözgütleri diýlip, olar boýunça taslama işleriniň gutarandygy ýa-da dowam etme ýollary görkezilýär.

Taslama düzmek tutuşlygyna ýa-da bölekleýin kompýuterde ýerine ýetirilse, onda oňa awtomatlaşdyrylan diýilýär.

Taşlanýan obýektleriň gutarnykly beýan edilmesi, konstruktorçylyk remileşdirmeleriň umumylaşdyrylan ulgamy (KRUU) boýunça resmileşdirilen hem-de bu obýekti taýyn etmek we ulanmak prosesinde peýdalanmak üçin niýetlenen shemalaýyn, konstruktorçylyk we tilsimat resminamalarynyň doly toplumydyr. Şeýle hem KRUU boýunça käbir aralyk taslama çözgütleri resmileşdirilýär.

Bu beýan edilmelerde taslanýan obýektleriň matematiki modelleri uly ähmiýete eýedir. Sebäbi, awtomatlaşdyrylan taslama düzmekde taslama proseduralaryny ýerine ýetirmeklik matematiki modellere esaslanýar.

Tehniki obýektiň matematiki modeli(MM) - obýektiň käbir häsiýetlerini aňladýan matematiki ululyklaryň (sanlaryň, üýtgeýänleriň, matrisalaryň, köplükleriň we ş.m.) we olaryň arasyndaky gatnaşyklaryň ulgamydyr. Taslama döwründe inženeriň nukdaý nazaryndan ähmiýetli bolan, obýektiň esasy häsiýetlerini aňladýan matematiki modeller ulanylýar.

Berlen iyerarhik derejäniň, şol san-da MM-iň, beýan edilmelerinde aňladylýan obýektiň häsiýetleriniň arasynda ulgamyň, ulgamyň elementleriniň we obýektiň ýerleşýän daşky sredasynyň häsiýetlerini tapawutlandyrýarlar. Bu häsiýetleriň mukdar taýdan aňladylmasyny-parametrler diýlip atlandyrylýan ululyklar arkaly belleýärler. Ulgamyň, onuň elementleriniň we daşky sredanyň häsiýetlerini aňladýan ululyklara, degişlilikde, çykyş, içki we daşky parametrler diýip at berýärler.

Çykyş, içki we daşky parametrleriň mukdarlaryny, degişlilikde, m,n,l harplary bilen, bu parametrleriň wektorlaryny bolsa: