Fiziologiya odam anatomiyasi asoslari bilan

Homiladorlik davrida kuzatiladigan gormonal o‘zgarishlar.
Urug‘langan 
tuxum hujayra bachadonga tushgach, bir necha kun erkin holatda bo‘ladi, so‘ngra 
uning shilliq pardasiga yopishadi (implantatsiya ro‘y beradi). Implantatsiya 
jarayoni progesteron va estrogenlarga muxtoj bo‘ladi. Urug‘langan tuxumdan 
rivojlangan blastotsistaning bir qismidan va unga yondosh bo‘lgan endometriydan 
yo‘ldosh rivojlanadi, u orqali homila ona qonidan kerakli moddalarni oladi. 
Yo‘ldoshning bir pardasi xorion-gormonlar ishlab chiqarish qobiliyatiga ega. Unda 
xorionlik gonadotropin va platsentar laktogen gormon sintezlanadi. Xorionik 
gonadotropin glikoprotein gormonlaridan bo‘lib, homiladorlikning boshlanishida 
sariq tana faolligini va undan progesteron ajralishini ta’minlaydi. Platsentar 
laktogen gormon esa bu holatda metabolik jarayonlarga ta’sir qiladi. Homiladorlik 
vaqtida qonda progesteron miqdorining ko‘payishi endometriyni yemirilishdan 
saqlaydi. Sariq tana homiladorlikning birinchi oyi oxirida o‘z faoliyatini to‘xtatadi. 
Homila rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan progesteron va estradiolni sintezlash, 
bundan keyin, yo‘ldosh zimmasiga tushadi. Yo‘ldoshning relaksin gormoni qov 
suyaklari simfizini yumshatib, kichik tos suyaklari bog‘lamlarini bo‘shashtiradi va 
tug‘ruq yo‘llarining kengayishiga imkoniyat yaratadi. Jinsiy gormonlarning 
ekstragenital ta’siri ham sezilarli bo‘lib, androgenlar anabolitik samaraga ega. Ular 
oqsil sintezini tezlashtiradi. Erkaklarda mushaklarning yaxshi rivojlanishi shunga 

---

142 
bog‘liq. Progesteron, aksincha, katobolik ta’sir ko‘rsatadi. Uning ta’sirida asosiy 
almashinuv kuchayadi, ertalab uyg‘onganda tana harorati yuqori bo‘ladi. Boshqa 
gormonlar bilan hamkorlikda jinsiy suyaklar o‘sishini boshqaradi. Jinsiy bezlar 
faolligi oshib ketsa, epifizar tog‘aylar tezroq suyakka aylanib, o‘sish to‘xtaydi. 
Androgenlar yetishmasa, aksincha, o‘sish davri uzayib, ko‘salik novchaligi 
kuzatiladi. Jinsiy gormonlar MAT ga va jinsiy xulq-atvorga sezilarli ta’sir 
ko‘rsatadi, ular gipotalamo-gipofizar-gonadali tizimning o‘z-o‘zini boshqarish 
mexanizmida muhim zveno hisoblanadi. Steroid gormonlarning nishon-a’zolari 
urug‘ naychalarining hujayralari, prostata, urug‘ pufakchalari, bachadon, jigar, 
gipotalamus va boshqalar hisoblanadi. Jinsiy gormonlar, qon tarkibida maxsus 
oqsillar bilan bog‘liq holatda bo‘ladi. Erkak jinsiy gormonlari miqdori, deyarli 
doimiy bo‘ladi va oddiy manfiy qaytaruvchi aloqa mexanizmi yordamida
boshqariladi. Testosteron miqdorining ko‘payishi LG sekretsiyasini tormozlaydi, 
bunga sabab gipofizotrop sohada mos ravishdagi rilizing-gormonning ajralishini 
tormozlash deb xisoblanadi.