«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

64.Avtonom nerv sistemasining somatik nerv sistemasidan farqi
1.Odam idrokiga bo‘sunmaslik avtonom nerv tizimini somatik nerv tizimidan ajratib turuvchi 
asosiy belgidir. Somatik nerv tizimi organizmning tashqi muhit bilan afferent va efferent 
aloqalarini ta‘minlasa, avtonom nerv tizimining asosiy vazifasi ichki muhit barqarorligini 
saqlashdir. 2. Effektor neyronlarining MNT da egallagan joyida. Avtonom nerv tizimining 
effektor neyronlari orqa va bosh miyadan tashqarida joylashgan. Somatik nerv tizimining 
effektor neyronlari esa orqa miyaning kul rang moddasida joylashgan. 3.O rqa miyaning 
oldingi ildizlari kesib tashlansa, somatik efferent tolalar bitta qolmay yemirilib ketadi. 
Avtonom nerv tizimining efferent tolalari o‘zgarmaydi, chunki somalari chetdagi tugunlardagi 
neyronlarning o‘simtalaridir. 4. Somatik nervlar orqa miya va miya stvolidan bir tekis, 
segmentma segment chiqqan. Ular tanada biri tarqalgan sohani ikkinchisi ham nervlaydi. 

---

Avtonom nerv tizimi tolalari MNTning chegaralangan va bir-biridan ancha uzoq bo`lgan 
markazlardan (mezensefal, bulbar, sakral va torakolyumbal) chiqadi. 5. Avtonom nerv tizimi 
tolalari ingichka, miyelinsiz. Ulardan qo‘zg‘alishning o‘tish tezligi 1-3 m/s dan oshmaydi, 
qo‘zg‘aluvchanligi past va xronaksiyasi katta. 
65-savol.Gipotalamus fiziologiyasi
Hajmi uncha katta bo`lmagan, ammo muhim faoliyatga ega bo`lgan 
gipotalamus miyaning uchinchi qorinchasi tubida va yonlarida joylashgan. U 
vegetativ, endokrin va somatik faoliyatlarni birlashtirish, hamda ichki muhit 
barqarorligini ta‘minlashdek juda muhim ishni bajaradi. Gipotalamusdagi kul 
rang modda besh guruh yadrolarga bo`linadi. Yadrolarning preoptik guruhi 
paraventrikulyar, medial va lateral preoptik yadrolardan iborat. Olddingi 
guruhga kiruvchi supraxiazmatik, supraoptik va paraventrikulyar yadrolardagi 
neyronlarning o‘simtalari gipofizning orqa bo`lagiga tushadi. Ventromedial va 
dorsomedial yadrolar o‘rta guruhni tashkil qiladi. Tashqi guruh tarkibida lateral 
gipotalarnik yadro, kul rang do‘mboq yadrosi bor. Orqa guruhni orqa 
gipotalarnik yadro, perifronikal yadro va bir nechta mamillyar yadrolar 
shakllaydi.
Medial gipotalamus
ga kiruvchi yadrolarda ichki muhitning o‘zgarishlarini 
sezuvchi neyronlar bor. Bu neyronlar qonning haroratini, elektrolit tarkibini, 
gormonlar miqdori o‘zgarishini sezib, asli holiga qaytaradigan mexanizmlarni 
ishga soladi. Bu soha nerv va gumaral mexanizmlar yordamida gipofiz 
faoliyatini boshqaradi.