«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим, тиббий профилактика, фармация, факультети талабаларига

71.Гематоэнцефалитик барьер физиологияси.
G em ato-en sefalik barer. L ik v o m in g tark ib i gem ato-en sefalik 
barerning (L.S.Shtem ) xossalariga ko'p jihatdan bog'liq. Qon bilan
likvomi bir-biridan ajratib turadigan kapillyarlar devori va ba’zi neyrogliya
hujayralar (astrotsitlar) shunday to'siq hisoblanadi. Bir qancha faktlar,
jum ladan qon va likvor tarkibining farq qilishi gem atoensefalik barer
borligidan guvohlik beradi. Q onda bo'ladigan yoki qonga sun’iy yo'l
bilan kiritiladigan ko'pgina m oddalar likvorda mutlaqo y o'q, holbuki
kim yoviy tuzilish jihatdan ularga o'xshaydigan boshqa m oddalar qonda
ham, likvorda ham bir xil yoki deyarli baravar konsentratsiyada uchraydi.
Aftidan qon bilan likvom i bir-biridan ajratib turadigan m em branalar moddalarni 
tanlab òtkasa kerak.Bundan tashqari, miya hujayralari bilan likvor o'rtasida ham barer
borligi ehtimolga yaqin. Ammo gemato-likvor barer boshqacha aytganda,
gem ato-ensefalik barer ko'proq aham iyatli bo'lsa kerak. 
Yod birikmalari. nitratlar (nitrat kislota tuzlari), salitsilatlar (salitsilat kislota
tuzlari), metilen ko'ki, barcha koloidlar, immun jismlar antibiotiklar (penitsillin
va streptomitsin) normada qondan likvorga o'tmaydi va binobarin barerda
ushlanib qoladi. Alkogol, xloroform, strixnin, morfm, qoqshol (stolbnyak)
toksini barer orqali likvorga bemalol o'tadi (bu moddalar qonga o'tgach,
nerv tizimigatezroq ta’sir etishi ham shu bilan izohlanadi). 
K o'pgina dori moddalar likvorga o'tm aydi va shuning uchun nerv
markazlariga ta’sir etmaydi. L.S.Shtem gem ato-ensefalik baremi chetlab

---

o 'tib bevosita likvorga dori quyishni tavsiya etgan edi. Shu m aqsadda
igna ensa suyagi ostidan yoki beldan sanchilib, dori m oddalar eritmasi
likvorga quyiladi. 
M iyaning b a’zi bir infeksion kasalliklarini davolashda dori moddalar,
masalan, antibiotiklar gemato-ensefalik barer orqali o'tm asa, shuningdek,
markaziy nerv tizimining faolligini o'zgartirish uchun unga ba’zi kimyoviy
m oddalar bilan bevosita ta ’sir etish zarur b o 'lsa, dori m oddalarni
organizm ga shu y o 'l bilan kiritishgan. 
Ba’zi m oddalar qonga yoki likvorga kiritilganda butunlay boshqacha
ta’sir etishi mumkin. Gem ato-ensefalik barer orqali o'tm aydigan m odda
qonga kiritilsa, a ’zoning shu moddaga ko'rsatadigan reaksiyasiga bog'liq
bo'ladi. Bordi-yu, o'sha modda bevosita likvorga kiritilsa, bungajavoban
ro 'y beradigan reaksiya avvalo, m oddaning nerv m arkazlariga ta ’sir
etish ig a b o g 'liq . M asalan , q u y id a g i fak t shu b ilan iz o h lan a d i:
adenozintrifosfat kislota qonga kiritilsa, arteriyalar va arteriolalar
kengayishi sababli arterial bosim pasayib ketadi; ensa suyagining ostidan
igna sanchib, shu moddaning o'zi likvorga bevosita kiritilsa, arterial bosim
ko'tariladi, chunki adenozintrifosfat kislota uzunchoq miyadagi tom ir
harakatlantiruvchi markazni qo'zg'atadi.