shisha tayoqchalari bo‘ladi.), spirt, paxta, yod, skarifikator, 0,1 N. HCl, ko‘z pipetkasi,
distillangan suv, buyum oynachasi, chiqindilar uchun idish.
Tajriba o‘tkazish tartibi. Gemometr bo‘sh probirkasini pastdagi belgisigacha ko‘z pipetkasi
yordamida 0,1 normal HCL solinadi. Barmoqdan qon olish texnikasiga amal qilgan holda
nomsiz barmoqdan qon olinadi. Birinchi tomchi paxta tampon bilan artib tashlanadi, 2-3
tomchi qon buyum oynachasiga tomiziladi. Kapillyarga buyum oynasi ustidagi qondan 0,02
ml belgisigacha olinadi. Kapillyardagi qon probirkadagi 0,1normal
HCL eritmasi ustiga
quyiladi va kapillyarni probirkadan chiqarmay turib, kislotaning toza qavatida yuviladi. Keyin
shisha tayoqcha yordamida aralashtiriladi. Hosil bo‘lgan aralashma 3 minutga qoldiriladi,
bunda eritrotsitlar gemolizlanib, gemoglobin HCl eritmasi bilan reaksiyaga kirishib, to‘q jigar
rangli gidroxlorid gematin hosil bo‘ladi. Aralashma ustiga tomchilatib rangi standart eritma
rangiga teng bo‘lgunicha qadar distillangan suv quyiladi va tayoqcha bilan aralashtirilib
turiladi. Aralashmaning sathi probirkaning qaysi darajasiga to‘g‘ri kelsa,
shu daraja
gemoglobinni % miqdorini ko‘rsatadi (yoki gr miqdorini).
Normada gemoglobin erkaklarda 140-160 g/l, ayollarda 120-150 g/l ni tashkil etadi.
23.Ранг кўрсаткичини аниклаш;
24.Гематокрит курсаткичини аниклаш;
25.ЭЧТ ни аниклаш;
25.Qo’zg’aluvchan to’qimalarda ta’sir etish qonuni-kuch va vaqt qonuni.
TA'SIRETISH QONUNLARI.
Hujayra membranasidan Na+ ionlarining o'tishini amalga oshiradigan har qanday la'sir
qo'zg'aluvchan to'qimani ta'sirlovchisi bo'lib hisoblanadi.
Ta'sir etuvchi omillar:
1. Mexanik ta'sirlar(chimchilash, urish, qirqish),
2. Elektr toki,
3. Qattiq sovitish yoki isitish,
4. Kislotalar, ishqorlar,
5. Kontsentrlangan tuz eritmalari va boshqalar
. Ta'sirningfoydali vaqti (kuch va vaqt qonuni). Membranada qo'zg'alishni
yuzaga keltirish
uchun to'qimaga elektr toki ta'sir etib turadigan mnimal vaqt tokning kuchiga teskari
proporsionaldir Ta'sir bo'sag'asi to'g'ri burchak shaklidagi tok zarblaridan eng kam miqdorda
bo'ladi, bunday tok zarblari kuchining maksimal darajasi tezortib borishi bilan farqlanadi.
To'g'ri burchak shaklidagi tok zarblari oshishiga yoki eksponensial ravishda ortib boruvchi
stimullar tatbiq etilsa, bo'sag'alar kattaroq bo'lib chiqadi, tok kuchi qancha sekin ortib borsa,
bo'sag'alar shuncha ko'proq oshib boradi. Tokning ortib borish tikligi bir qadar mnimal
miqdordan pastroq kamayganda tok qaysi oxirgi kuchigacha oshirilmasin,
harakat potentsiali
mutlaqo paydo bo'lmaydi. Buning sababi shuki, ta'sir kuchi orttirilgan vaqtda to'qimada faol
o'zgarishlar ro'y berib ulguradi, bu o'zgarishlar esa bo'sag'ani oshirib, qo'zg'alishning kelib
chiqishiga to'sqinlik qiladi.Qo'zg'aluvchan to'qimaning sekin ortib boruvchi ta'sirga shunday
moslashish hodisasi akkomodasiya deb ataladi. Akkomodasiya tezligi qancha yuqori bo'Isa,
ta'sirlovchi kuchidan mahnan bo'lmaslik uchun stimul o'shancha tik ortib borishi mumkin.
Ta'sir bo'sag'asi to'g'ri burchak shaklidagi tok zarblaridan eng kam miqdorda bo'ladi, bunday
tok zarblari kuchining maksimal darajasi tezortib borishi bilan farqlanadi. To'g'ri burchak
shaklidagi tok zarblari oshishiga yoki eksponensial ravishda ortib boruvchi stimullar tatbiq
etilsa, bo'sag'alar kattaroq bo'lib chiqadi, tok kuchi qancha sekin ortib borsa, bo'sag'alar
shuncha ko'proq oshib boradi. Tokning ortib borish tikligi
bir qadar mnimal miqdordan
pastroq kamayganda tok qaysi oxirgi kuchigacha oshirilmasin, harakat potentsiali mutlaqo
paydo bo'lmaydi. Buning sababi shuki, ta'sir kuchi orttirilgan vaqtda to'qimada faol
o'zgarishlar ro'y berib ulguradi, bu o'zgarishlar esa bo'sag'ani oshirib, qo'zg'alishning kelib
chiqishiga to'sqinlik qiladi.Qo'zg'aluvchan to'qimaning sekin ortib boruvchi ta'sirga shunday
moslashish hodisasi akkomodasiya deb ataladi. Akkomodasiya tezligi qancha yuqori bo'Isa,
ta'sirlovchi kuchidan mahnan bo'lmaslik uchun stimul o'shancha tik ortib borishi mumkin..
Agar abssissa o'qiga elektr stimulning ta'sir etish uchun ketgan mnnimal vaqt millisekundlar
hisobida, ordinata o'qiga esa tok kuchi qiymatlari qo'yilsa, kuch-vaqt egri chizig'i olinadi. Bu
egri chiziqni L. Goorveg, G. Veyss, L. Lapik so'nggi vaqtda D. N. Nasonovlar turli
qo'zg'aluvchan to'qimalar ustidagi tajribalarda o'rganganlar. Qo'zg'alishni yuzaga
chiqaradigan mnimal tok kuchini Lapik - reobaza deb atadi.
Bir reabazaga teng tok
berilganda, membranada harakat potentsialini yuzaga chiqarish uchun zarur bo'lgan mnimal
vaqt foydali vaqt deb ataladi. Tokning kuchaytirilishi ta'siring mnimal vaqtini qisqartirishga
olib keladi, ammo chegarasiz kuchaytirib bo'lmaydi.
Foydali vaqt (OS) ni aniqlash ancha mushkul, chunki reobaza miqdori oz-ozdan o'zgarib
turadi. Bu o'zgarishlar sokinlikda membrananing funktsional holatdagi o'zgarishlarini aks
ettiradi. Shuning uchun L. Lapik boshqa shartii kattalikni taklif etdi va uni xronaksiya deb
atadi. Xronaksiya - qo'zg'aluvchan to'qimaga ikki reobaza tok kuchi bilan ta'sir etib turganda,
uni qo'zg'atish uchun zarur bo'lgan qisqa vaqtdir(od). Xronaksiyani aniqlash usuli-
xronaksimmetriya deb ataladi. Bu usul faqatgina
tadqiqotlardagina emas, balki klinik
amaliyotda ham muhim ahamiyatga ega. Umuman olganda, xronaksimmetriyadan
insonlaring nerv-mushak tizimiga baho berishda unumli foydalaniladi. Ulardagi organik
o'zgarishlar mushak va nerv to'qimalarda xronaksiya kattaligining oshishi bilan kechadi, bu
o'z navbatida katta diagnostik ahamiyati bilan ham xarakterlidir.
Ta'sir kuchining ortib borish tikligi (akkomadasiya qonuni). Nerv yoki mushak ta'sirlanishining
bo'sag'a miqdori stimulning qancha vaqt ta'sir etish igagina emas, balki stimul kuchining
ortib borish tikligiga ham bog'liq . Ta'sir bo'sag'asi to'g'ri burchak shaklidagi tok zarblaridan
eng kam miqdorda bo'ladi, bunday tok zarblari kuchining maksimal
darajasi tezortib borishi
bilan farqlanadi. To'g'ri burchak shaklidagi tok zarblari oshishiga yoki eksponensial ravishda
ortib boruvchi stimullar tatbiq etilsa, bo'sag'alar kattaroq bo'lib chiqadi, tok kuchi qancha
sekin ortib borsa, bo'sag'alar shuncha ko'proq oshib boradi. Tokning ortib borish tikligi bir
qadar mnimal miqdordan pastroq kamayganda tok qaysi oxirgi kuchigacha oshirilmasin,
harakat potentsiali mutlaqo paydo bo'lmaydi. Buning sababi shuki, ta'sir kuchi orttirilgan
vaqtda to'qimada faol o'zgarishlar ro'y berib ulguradi, bu o'zgarishlar esa bo'sag'ani oshirib,
qo'zg'alishning kelib chiqishiga to'sqinlik qiladi.Qo'zg'aluvchan to'qimaning sekin ortib
boruvchi ta'sirga shunday moslashish hodisasi akkomodasiya deb ataladi. Akkomodasiya
tezligi qancha yuqori bo'Isa, ta'sirlovchi kuchidan mahnan bo'lmaslik uchun stimul o'shancha
tik ortib borishi mumkin.
