«fizika va kimyo» kafedrasi hayvonlar biokimyosi

 
 Oligosaxaridlar va polisaxaridlarni tuzilishi. 
Kislota yoki fermentlar ta‘sirida parchalanib, natijada oddiy uglevodlar hosil 
bo‘lsa, bu birikmalarni murakkab uglevodlar yoki polisaxaridlar deb ataladi. 
Polisaxaridlar ikki va undan ortiq monosaxarid molekulasidan bir yoki bir nechta 
suv molekulasi ajralib chiqish natijasida hosil bo‘ladi. Murakkab uglevodlar ikkita 
kichik sinfga bo‘linadi. 
Haqiqiy polisaxaridlar va fragmenti uncha katta bo‘lmagan oligosaxaridlar. 
Bular oddiy monosaxaridlardan tashkil topgan bo‘lib, disaxarid, trisaxaridga 
bo‘linadilar. Ikkita monosaxarid molekulasidan bir molekula suv ajralib chiqishi 
natijasida disaxarid hosil bo‘ladi. 
- H
2
O 
C
6
H
12
O
6
+ C
6 
H
12
O
6
↔ C
12
H
22
O
11 
glyukoza fruktoza disaxarid saxaroza 
Bu disaxarid odam va hayvonlar uchun to‘yimli ozuqa sifatida muhim 
ahamiyatga ega. Suvda yaxshi eriydi.
 
Oligosaxaridlar orasida eng muhimlari: 
disaxaridlaridan qamish-saxaroza, sut shakari- laktoza, kraxmalning parchalanish 
mahsuloti - mal‘toza, trisaxarid- rafinozalardir. 
Maltoza
. Ikki molekula glyukozadan tashkil topgan. Maltoza kam miqdorda 
bo‘lsa ham ko‘pgina o‘simliklarda topilgan. Maltoza gidrolizlanganda ikki 
molekula suv hosil bo‘ladi. 
Laktoza 
- Sut tarkibida ko‘p uchraydi. Shuning uchun ham uni sut shakari 
deb ham ataladi. Laktoza yuksak o‘simliklar tarkibida ko‘p uchraydi. Uning 
tarkibiy qismini bir molekula glyukoza va bir molekula galaktoza tashkil etadi. 
Raffinoza.
Bu trisaxarid molekulasida galaktoza va glyukozadan tashqari 
fruktofuranoza ham bor. 
 
P
olisaridlar va ularning eng muhim vakillari 
 
Polisaxaridlarning eng ko‘p tarqalgan vakillari-kraxmal, tsellyuloza, 
glikogen, inulin va boshqalardir.Polisaxaridlarning vakillari bir-biridan tuzilishi 
bilan farqlanadi.Ular tarkibiga kiradigan monomerlar bir xil bo‘lish-bo‘lmasligiga 
qarab ikki gomopolisaxaridlar va geteropolisaxaridlarga bo‘linadi. Polisaxaridlar 
yana monomer orasidagi glikozid bog‘larning tabiatiga va qoldiqlarning birin-ketin 
kelishiga qarab ham farqlanadi. 
Polisaxaridlarning bir gruppasi o‘simlik va hayvon organizmlarida struktura 
elementi vazifasini bajaradi, ularning skeletini tuzilishida qatnashib, mexanik 
mustahkamlikni ta‘minlaydi. Bu gruppa o‘simliklardagi kletchatka,
hasharotlardagi xitin moddasi kiradi.Ikkinchi gruppasi oziq materiali bo‘lib, 
o‘simlik va hayvonlarda monosaxaridlarning metobolitik zaxira rolini o‘ynaydi