Fazoviy tahlilni tamiynlovchi jarayonlar Reja

Ko‘rinish soyasi (Viewshed) tahlili jarayoni er, suv va boshqa atrof-muhit elementlarining ma’lum balandlikdan ko‘rinishini tahlil qilishdan iborat. Bu tahlil asosan shaharsozlik, arxeologiya va harbiy ishlarda qo‘llaniladi. GATda bu tahlil ma’lum bir ko‘rish nuqtasidan ko‘rinadigan maydonlarni hisoblash orqali raqamli yuza modeli (DTM) dagi elementlarni kuzatish va ko‘rinarli maydonlarni aniqlash uchun qo‘llaniladi. Qisqacha qilib aytadigan bo‘lsak, kuzatuv uskunasini turli xil balandliklarga qo‘yish orqali raqamli modellarni ularning zaruriy tafsilotlari bilan tasvirlashga xizmat qiladi.
Kuzatuv uskunasi bu erda kosmik sun’iy yo‘ldoshga o‘rnatilgan sensorlardir. Kuzatuv uskunasi holati er sathidan yuqorida yoki dengiz sathining balandligida qo‘yib o‘zgartirilishi mumkin. Agar kuzatuv nuqtasi bo‘lsa, har bir kuzatuv uskunasi signallari etib borgan kataklarga boshqacha qiymat, signallar etib bormagan kataklarga boshqa qiymat beriladi va natijada ikki xil qiymatli rastr katakchalar hosil bo‘ladi (4.32-rasm).

4.32-rasm. Ikki kuzatuvchi orqali ko‘rinish soyasi tahlilini yaratish
(Manba: Bxatta, 2008)

Bunday tahlil ishi hududning joylashuvini rejalashtirishda, kommunikatsiya yoki kuzatuv maqsadlari uchun qo‘llaniladigan minoralarni joylashtirishda, oddiy misol orqali tushuntiradigan bo‘lsak, uyali telefonlar stansiyasini o‘rnatishda ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Suv ayirish (Watershed) tahlili. Bizga ma’lumki, daryolar yoki boshqa suv havzalari asosan kichik-kichik suv o‘tkazuvchi kanallar, ariqlar yoki irmoqlardan hosil bo‘ladi. Bu tahlilda asosan daryo yoki boshqa suv havzasini tashkil etgan irmoqlarning boshlanishidan to daryoga borib qo‘shilguniga qadar qamrab olgan maydon, so‘ngra barcha irmoqlar hisobga olingan holda tasvirlanadi.

4.33-rasm. Suv ayirish tahlili (Manba: Bxatta, 2008)

4.33-rasmdan ko‘rinib turibdiki, daryoga etib borguncha kichik irmoqlar katta irmoqlarga, ular o‘z navbatida, o‘zidan kattaroq irmoqlarga qo‘shilib boradi. Suv ayirish tahlilida suvning oqimi va yo‘nalishining harakati dasturlanib tahlil qilinadi. Ushbu tahliliy jarayon suv oqimini hisoblash, suvlarning barcha hududlarga etib borishi, suv resurslarining sifati va monitoringini yuritishda, shuningdek, regional ko‘lamda ekotizim monitoringini yuritishda keng qo‘llaniladi.