Farmokognoziya oxiri p65

Dorivor preparatlari.
Nastoyka.

---

316
TUKLI ERVA O‘SIMLIGINING YER USTKI QISMI – HERBA
AERVAE LANATAE
O‘simlikning nomi.
Tukli erva (pol-pola) – Aerva lanata
Oilasi, Amarantdoshlar – Amaranthaceae.
Bo‘yi 80-100 smga yetadigan ko‘p yillik o‘simlik. Yer
ostida uzunligi 25-30 smga yetadigan ko‘zga tashlanmaydigan o‘q
ildizi taraqqiy etgan bo‘ladi. Asosiy poyasi bitta bo‘lib, shox-
langan va yog‘ochlangan. Poya asosan iyun oylarida o‘sishdan
to‘xtaydi. Barglari oddiy, lantsetasimon-cho‘ziq tuxumsimon,
tukli, usti to‘q yashil ostki tomoni kulrang yashil. Pastki qismida
bargi yirik avval qarama-qarshi, so‘ng poyaning yuqori qis-
midagi maydaroq bo‘lib ketma-ket joylashgan. Gullari ko-
nussimon zich joylashgan boshoqsimon to‘pgul, qalin oqimtir
tuklar bilan qoplangan. Gullarini kengligi 2 mm, tashqi tomoni
sertukli kulrang oqqish, ichki tomoni och yashil. Urug‘lari
qora-yaltiroq uzunligi 0,6-0,8 sm.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot o‘simlikni
yer ustki qismidan iborat. Mahsulotda uzunligi 1—1,5 sm
bo‘lgan poya, lantsetsimon yashil-oqish rangli bargi, sertukli
gul bo‘laklari bo‘ladi. Mahsulot biroz hidli, o‘ziga xos yoqimli
mazaga ega.
Kimyoviy tarkibi.
Yer ustki qismida 12% flavonoidlar, 8,2%
oshlovchi moddalar, 1,8% efir moylari, 11,7% qandlar, 156
mg % askorbin kislotasini saqlaydi.
Ishlatilishi.
Hindiston va Tseylon halq tabobatida gel’mint-
ga qarshi, siydik haydovchi, ildizini qaynatmasi bosh og‘rig‘i-
da ishlatib kelinadi. Hozirda asosan jigar, buyrak, o‘t pufagi
kasallanganda, gastrit, siydik haydovchi dori sifatida ishlatiladi.
Dori preparatlari.
Damlama, qaynatma.
TOPINAMBUR (HELIANTUS TUBEROSUS L.) O‘SIMLIGI
BIOLOGIYASI
Topinambur (Helianthus tuberosus) murakkabguldosh-
lar (Asteraclae) oilasiga mansub bo‘lib, ko‘p yillik tuganakli
o‘simlik hisoblanadi.
Bo‘yi 1,5-2 metrga etadigan o‘simlik. Poyasi serbarg, g‘adir-
budur tukli, yuqoriga qarab shoxlagan. Barglari yirik, sertuk,
uzun bandli, barg plastinkasi tuxumsimon, chetlari arrasimon
qirqilgan, poyasi qarama-qarshi joylashgan. Gullari savatchaga
to‘plangan bo‘lib, yakka-yakka joylashgan. Savatchaning o‘r-
tasida naychasimon chetlarida soxta tilsimon gullar joylashgan.

---

317
Gullarning rangi tiniq to‘q sariq rangda bo‘ladi. Bu o‘simlik
urug‘ bermaydi. Iyul-avgust oylarida gullaydi