Farmokognoziya oxiri p65

BRIKETLAR – BRIKETUM
Briketlar dorivor o‘simliklar mahsulotining dozalangan
(ma’lum aniq dozalarga bo‘lingan) dori turi bo‘lib, ular mah-
sulotlarni yirik kukunini presslab tayyorlanadi. Briketlar yassi
to‘rtburchak, ba’zan juda yirik tabletka va boshqa shakllarda
hamda ma’lum bo‘lakchalarga (ko‘pincha 10 ta bo‘lakchaga)
bo‘lishni mo‘ljallanib presslanadi. Har bir bo‘lakcha ma’lum
og‘irlikka ega bo‘lib, undan ma’lum miqdordagi damlama yoki
qaynatma tayyorlash mumkin bo‘ladi.
Briketlar transport vositalarida jo‘natishga ancha qulay, saq-
lash vaqtida ham turli ta’sirlarga (namlik, issiqlik, quyosh nuri
va yorug‘liklarga) chidamli. Shuning uchun choyni yig‘malarga
qaraganda uzoq muddat saqlash mumkin, buzilmaydi.
Briketlar tahlilida quyidagilar bajariladi.
1. Briketning ustki ko‘rinishini tekshirish. Bunda briket
shakli, umumiy og‘irligi, qancha bo‘lakchalarga bo‘linganligi va
ularning og‘irligi hamda mazasi, hidi, rangi ko‘zdan kechiriladi
va aniqlanadi.
2. Chinligini aniqlash. Buning uchun briketning bir chetini
maydalab, hosil bo‘lgan kukundan tegishli suyuqlikda (xloral-
gidrat yoki ishqor eritmasida, suvda) mikropreparat tayyorla-
nadi va mikroskop ostida ko‘riladi. Shu o‘simlikka xos tegishli
belgilarni izlab topib, chinligi aniqlanadi. Zarar bo‘lsa, o‘simlik

---

321
mahsulotlari kukunining tahlilida qo‘llaniladigan „aniqlagich ka-
lit“dan foydalaniladi va mikrokimyoviy reaksiyalar (yog‘ tom-
chilariga, kraxmal donachalariga, yog‘ochlangan mexanik to‘qi-
malarga, o‘tkazuvchi to‘qima elementlariga va boshqalarga hamda
ba’zi biologik faol moddalarga) bajariladi.
Bu reaksiyalar mahsulot chinligini aniqlashda yordam
beradi.
Hozirgi vaqtda tibbiyot sanoati quyidagi briketlarni ishlab
chiqaradi:
Andiz ildizpoya va ildizidan.
Arslonquyruq yerustki qismidan.
Brusnika bargidan.
Bo‘yimodaron yerustki qismidan (juda yirik tabletka
shaklida).
Valeriana ildizpoyasi bilan ildizidan.
Gazanda bargidan.
Dalachoy yerustki qismidan.
Do‘lana gulidan.
Jo‘ka gulidan.
Katta zubturum bargidan.
Moychechak gulidan (juda yirik tabletka shaklida).
Ortosifon bargidan.
Sano bargidan.
Tog‘rayhon yerustki qismidan.
Evkaliðt bargidan.
Yalpiz bargidan (juda yirik tabletka shaklida).
Qirqbo‘g‘im yerustki qismidan.
Qoraqiz (ittikanak) yerustki qismidan.
G‘ozpanja ildizpoyasidan va boshqalar.
Shifokorlarning ko‘rsatmalariga binoan briketlardan uy sha-
roitida damlama hamda qaynatma tayyorlanadi va iste’mol qilinadi.