Mavzu: Tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi Maqsad: Ta'limiy

Sana _____________2015__yil,


Mavzu: Tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi
Maqsad: Ta'limiy: Baliqlar va ularning tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi haqida tushuncha berish.
Tarbiyaviy: O'quvchilarning ilmiy dunyo qarashini kengaytirish, ekologik va iqtisodiy tarbiya berish.
Rivojlantiruvchi: Baliqlarning tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi haqidagi bilimlarini darslik va qo'shimcha adabiyotlar ustida mustaqil ishlash, fikrni bayon etish ko'nikmalarini rivojlantirish.
O'tish usuli: Tushuntirish, suhbat, ko'rsatmalilik.
Dars jihozi: Mavzuga oid rasmlar.
Darsning borishi:

I	Darsni tashkil qilish	2 daqiqa	IV	Darsni mustahkamlash va yakunlash	10 daqiqa
II	Uyga vazifani tekshirish	6 daqiqa	V	Uyga vazifa	2 daqiqa
III	Yangi mavzu bayoni	25 daqiqa

I. Darsni tashkil qilish. 1. Salomlashish.
2.Davomatni aniqlash.
3.O'quvchilarni darsga tayyorlash.
II. Uy vazifani tekshirish: Oldingi mavzu yuzasidan savol javob o'tkazish.
III. Yangi mavzu bayoni. Yashash muhiti va tashqi ko'rimshi. Zog'ora baliq O'rta Osiyoning tog' idan boshqa barcha suv havzalarida hayot kechiradi. Uni ko'l, hovuz va Warning iliq suvida, tinch oqadigan daryolar o'zanida uchratish mumkin. Zog`ora baliqning kattaligi 1 m gacha, og'irligi 8 - 16 kg gacha boradi. Zog'ora va boshqa ko'pchilik baiiqlar tanasi suyri shaklida; ikki yon tomondan yassilashgan; bosh va dum qismlari ingichkaroq bo'ladi. Baliqlarning boshi tanasiga harakatsiz qo'shilib ketgan, Siz suvning havoga nisbatan zich muhit ekanligini va uning harakatlanayotgan jismga ko'proq qarshilik ko'rsatishitii bilasiz. Shuning uchun baiiqlar tanasining suyri shakli va tuzilishi suvning qarshiligini yengib, tez harakatlanishga imkon beradi.Suzgichlari. Zog'ora baliq tanasini o'ngga va chapga biroz bukib, suz­gichlari yordamida oldinga qarab suzadi. Baliqning toq (orqa, dum, anal) va juft (ko'krak, qorin) suzgichlari mavjud. Dum suzgichi ikkiga ajralgan. Anal suzgichlari dumining ostida joylashgan. Suzgichlari yupqa teri pardadan va uni tutib turadigan suzgich yoylardan iborat. Oldingi tomonga suzishda dum suzgichlari katta ahamiyatga ega. Baliqlarning juft suzgichlari tanasini muvozanatga solib turish va harakatlanganida burilishiga yoki to`xtashiga, shuningdek, oldinga qarab asta-sekin suzishiga yordam beradi. Terisi. Terisi tangachalar bilan qoplangan. Tangachalarning oldingi qirrasi teriga botib kiradi, keyingi qirrasi o'zidan keying! tangacha chetiga yopishib turadi. Tangachalar baliq tanasini tashqi ta'sirdan himoya qiladi, lekin uning suzishiga xalaqit bermaydi. Baliq o'sgan sayin tangachalar ham yiriklasha boradi. Tangachalardagi halqalar soniga qarab baliqning yoshini aniqlash mumkin. Tangachalar sirtidagi teri bezlari ajratib chiqaradigan yupqa shilliq parda baliq tanasining suvga ishqalanishini kamaytirib, harakatini osonlashtiradi. Skeleti. Zog'ora baliq skeleti asosini tana bo'ylab o'tadigan umurtqa pog'onasi tashkil etadi. Umurtqa pog'onasi chala harakatchan birikkan 39 - 42 ta uraurtqalardan iborat. Umurtqa pog'onasi kalla suyagi bilan harakatsiz birikkan. Muskullari baliq terisi ostida joylashgan bo'lib, suyaklarga birikl Muskullarning qisqarishi va bo'shashishi tufayli baliq tanasini egib harakatlan Baliqlar gavdasining orqa tomonida va dumida joylashgan muskullar rivojlangan. Suzgich pufagi qorin bo'shlig'ida ichagining ustida joylashgan. Pt o'rtasidan tortilib ikkiga bo'lingan, gaz bilan to'lgan kumushrang xaltacha iborat. Suzgich pufagi ichak bilan ingichka naycha orqali tutashgan bo'j Tuxumdan chiqqandan 2-3 kun o'tgach, lichinka suv yuzasiga ko'taj atmosfera havosi bilan suzgich pufagini to'ldirib oladi.

4.