Фарьона Давлат Унверситети



Download 230,5 Kb.
bet4/13
Sana17.01.2023
Hajmi230,5 Kb.
#899966
TuriСеминар
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Bog'liq
2 5357165351714954544

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

  1. Б.Спинозанинг диний эoтиыод ъаыидаги фикрлари.

  2. Фейерахнинг диний эoтиыод ъаыидаги фикрлари.

  3. Диннинг психологик илдизлари масаласида гнесеологик муаммо.

  4. Диннинг психологик илдизлари масаласида ижтимоий илдизлар.

  5. Н,Д.Левитовнинг «Психологик холати» тушунчаси.

  6. Т.Олpаортнинг назарияси.

  7. Р.Тумск факторлари.

  8. Тарихий (филогенетик) ёндошув.

  9. Индивидуал психологик (антогенетик) ёндошув.

  10. Л.С.Вигодскийнинг психологик илдизлар ъаыида фикрлари.

  11. «Магик» муносабат.

  12. Фейербахнинг Дин сири ъаыидаги фикрлари.

Фойдаланиш учун адабиётлар.
1. Угриновчи Д.М. «Психология религии» М.1986 г.
2. Платонов К.К. «Психология релегии» М. 1967 г.
3. Попова М.А. «О психологии релегии» М. 1969 г.
4. Попова М.А. «Критика психологической опологии релегии»
М.1972.


Мавзу: Диний ва диний бщлмаган эoтиыод.
РЕЖА:

  1. Диний эoтиыод хусусиятлари.

  2. Эoтиыоднинг психологик хусусиятлари.

  3. Диний ва диний бщлмаган эoтиыод.

Таянч иборалар


Эътиыод феномени, И.Кант фикрлари, Ф.Джоксон фикрлари, эътиыод предмети, диний эътиыод, диний бщлмаган эътиыод мазмуни, иний эътиыоднинг барыарорлиги, диний тасаввурларнинг шаклланиши, диний
эътиыод ва ирода.

Маысад. Талабаларга диний ва диний бщлмаган эътиыод хусусиятларини тушинтириш.




Муаммо. Диний ва диний бщлмаган эътиыод щртисидаги фарылар.


Дин психологиясида эoтиыод масаласи хар доим жиддий тортишувларга сабаб бщлиб келган.


Биринчидан фанда ва кундалик мулоыотда эoтиыод, ишонч турли мазмунда ыщлланиб келинади. Гап одамнинг аълоыий сифатлари ёки ыобилиятларда ишонч ъаыида, олимнинг щз гипотезасининг тщьрилигига ишончи ъаыида, нихоят худога, ьайритабий кучларга ишониш ъаыида бериши мумкин.
Иккинчидан эoтиыод феноменининг щзини турли позициялардан туриб таълил ыилиш мумкин. Масалан, эoтиыод предметини у реал мавжудми ёки иллюзор, фантастик нарсани деб текшириш ёки диыатни эoтиыоднинг социал детерминациясига, уни вужудга келтирган ижтимоий шарт ва шароитларга ыаратиш, нихоят эoтиыодда иштирок психологик жараёнларнинг моъияти ва спецификасини шахс психик холатининг спецификаси сифатида щрганиш мумкин.
Дин психологияси доираси гап щз-щзидан эoтиыоднинг социал-психологик тахлили устида боради, бунда асосий эoтибор диний эoтиыоднинг хусусиятларига ыаратилади.
Илоъиёт назариясига кщра эoтиыод шунчаки одам ички субoектив оламнинг характеристикаси ёки унинг ыандайдир меънатга мансублиги билангига бщлмай-айни пайтда нариги дунёда одамнинг халос бщлиши шарти хамдир.
Р.Паиккернинг факрича «Эoтиыод инсон мавжудлигининг ъаыиыий пойдеворидир. Иинсон эътиыодсиз яшай хам, ишлай ъам олмайди».
Давид Юм 1711-1776 эoтиыод тасаввур маъсулотларини реал фактлардан фары ыилиш зураб деб ъисоблаган.
Иммануил Кант 1724-1804 эoтиыодни мулохазанинг ъаыиыийлигини тан олишнинг щзига хос усули деб таърифлагана.
Унинг ыарашларига кщра мулохазанинг ъаыиыийлигини тан олиш уч боскичда амалга ошади; фикр, эoтиыод ва билим.
« Фикр бирор нарсанинг хаыиыийлигини онгли тан олишдир, лекин у ъам субoектив ва обoектив томондан етарли эмас. Агар мулохазанинг ъаыиыийлигини тан олиш учун субoектив томон етарли, лекин обoктив томон етарли бщлмаса, унда бу эoтиыод бщлади. Ниъоят мулоъазанинг ъаыиыийлигини ъам обoектив, ъам суoектив етарлича тан олиш билим бщлади».
М
П.Джомсон эoтиыоднинг ъамма одамларга хос бщлган хусусият деб билади.
уаммоли савол.
Диний эътиыоднинг инсон шахсинишаклланишидаги таъсири ыандай?

«Ишониш табиий тенденсияси мавжуд. Ъамма ъам битта нарсага ишнмайди, лекин хар бир одам нимагадир ишонади».


Эoтиыоднинг психологик хусуситялари шундан иборатки, биринчидан хар ыандай эoтиыодда устун ролни хиссиёт учун манфатли бщлганлиги туфайли у хар доим турли хиссиёт ва кечинмаларни уйьотади.
Иккинчидан эoтиыод унининг придметни шахсий баъолашсиз бщлмайди. Инсон щзининг идалларига мос келадиган, уйда субoктив аълоыий ыониыиш хосил ыиладиган нарсага ишонади. Шу билан бирга эoтиыод ъам унинг нарсалари ва ыадриятлари арентациясининг шаклланишига таoсир кщрсатади.
Эoтиыодни амалга ошириш масаласи социал – психолог социолог учун биринчи даражали аъамиятга эга. Чунки бу масала эoтиыоднинг ижтимоий онгдаги щрни ва ижтимоий роли билан боьлиы. Аксарият холларда эoтиыод у ёки бу ижтимоий харакатни мотиви бщлиб хизмат ыилади.
Диний бщлмаган эoтиыоддан фары ыилиб, диний эoтиыод айни пайтда реалликда мавжуд бщлмаган, эмпирик йщл билан билиш мумкин бщлмаган обoктив ишончдир. Шунинг учун илоъиёт илмда оллохни билим билан эмас, эoтиыод билан таниш мумкин дейилади. «Хеч ыандай хатто энг бехато исбот ъам тирик кечинма, эoтиыод интунцияси щрнини боса олмайди – эoтиыод щзини исбот ыилмайди, у щзини кщрсатади».
«Эътиыод щз-щзидан формула эмас, психологик актдир. Диний эoтиыод биринчи навбатда кечинмадир. Эoтиыод аргументацияси эoтиыоднинг щзига боьлиы бщлмаган нарсадир».
Диний эoтиыодни мазмуни шундан иборатки «хеч нарсага шубха ыилиши керак. Агар тушунарсиз нарсага дуч келса, демак бу аылимиз етмайдиган илохий даражадаги ходиса деб ыабул ыилиши керак».
Америкада диний эoтиыоднинг барыарорлиги ходисасини тушунтиришда. Л.Фестенгернинг «Когнитив диссионанс» назариясидан фойдаланилади. Гап шундаки, баoзан одам онгида бир бирини инкор ыиладиган бир неча тасаввур, образ ёки ьоя пайдо бщлиб, улар псхологик олиб келади. «Когнитив диссонас, пайдо бщлгандин уни шакллантиришга, ёки бирон йщл билан бартараф
М
ыилишга харакат ыитлади. Диссонас диссонассни бартараф

уаммоли савол.


Диний бщлмаган эъыодлар
ыандай шаклланади?

ы


Даставвал тасаввур чуыур диний эoтиыод онгида илохий мавжудодлар хаыидаги тасаввурлар бщлишини таыазо этади.
илиш йщллари турлича бщлиб, одам щз хуыуыини янги информацияга мослаб щзгартириши ёки уни инкор ыилиб психологик химояланиши мумкин. Диний эoтиыодда эса бутунлай ыарама -ыарши информация таoсирида хам барыарорлигича ыолаверади. Буни Л.Фестингернинг фикрича учта фактор билан тушинтириш мумкин. Биринчидан: диний эoтиыодни шахс хаёти ва ыадриятлар ориентацияси тизимидаги ахамияти билан; иккинчидан: диндорлар кщпчилик олдида бир неча марта щз эoтиыодларини намойиш ыилишга ва энди ундан вос кечиш оброларига путир етказади; учунчидан: хар бир диндорга щзи аoзо бщлган диний гурух тазийы щтказади.
М уаммоли савол.
Диний эoтиыодда ыандай
психик жараёнлар устунлик
ыилади?
Бу тасаввурлар иллюзор характерига эга бщлиб, уларга реал обoектлар мос келмайди. Лекин, бу тасаввурлар диндорда щзига нисбатан эмоционал ва манфаатдорлик муносабатини уйьотади. Лекин улар ерда пайдо бщлмайди. Уларни пайдо бщлиши учун диний афсоналар, ривоятлар, илохий китоб маoлум замин хозирлайди.
Диний бадиий материал асосида диндорда диний тасаввурлар шаклланади. Шундай ыилиб алоъида диндорниниг индивидуал-тасаввур хаёли у ёки бу диний такшилот тарьиб ыилаётган образ ва тасаввурларга таянади. Шуниниг учун ъам мусулмон, христан ёки буддистниниг тасаввурлари бир – биридан фары ыилади.
Ъар бир диндаги одамлар тасаввурниниг умумийлиги билан бир ыаторда алохида хар бир диндонинг индивидуал диний тасаввури унинг бевосита маoнавий эхтиёжлари ва характер хусусиятларига мос холда шаклланади. Шунинг учун ким учундир Оллох мехрибон ва шавыатли, кимлар щзидан ыаттиы ыщл ва жазолавчи бщлиб тасаввур ыилинади.
Диний тасаввурлар индивидуализацияси у ёки бу даражада муыарар, чунки хар бир одам дин сохасига щзининг истаклар, майллари, эхтиёжлар ва ыадириятлар ориентацияси проекция ыилади.
Диний оброзлар диндор онгида интенсив хисиёт ва кечинмалар уйьотиб тургандагина диний эoтиыод саыланиб туради. Диний эoтиыод предметига эмоционал муносабат илохий кучлар ва мавжудотларининг мавжудлигига ишонгандагина эмас, шу билан бирга уларнинг диндор ва унинг яыин ыариндош-уруьлари хаёти таыдирига бу дунёда ва нариги дунёда таoсир ыилишлари ишончдан ъам келиб чиыади. Бошыача айтганда Оллоънинг мавжудлиги ва унинг оламни аратганлигига эмас, унинг таыдирлаши ёки жазолаши, диндор таыдирига хаётлигида ва щлимдан сщнг таoсир ыилиш мумкинлигига ъам ишонч бщлиши керак.

Табиийки, бу ишонч диндорда чуыур хиссиёт ва кечинмалар пайдо бщлишига сабаб бщлди.
Муаммоли холат.
Иродасиз одамларда диний
эътиыод кщппроы шаклланган
бщладими ёки диний бщлмаган
эътиыодми?
Диний эoтиыод предмети шундай ыилиб диндорнинг ъулыига таoсир кщрсатади, яратганнинг рахмини келтириш, яратганга таoсир ыилиш, ундан панох тилаш сифатида ыараладиган сиьиниш маросимларида амалга оширилади.
Тасаввур билан бирга диний эoтиыодда ирода ъам фаол иштирок этади. Чуыур эoтиыод шахс бутун психик хаётининг диний образлар, ьоялар, хиссиёт ва кечинмаларга тщпланишини талаб ыилади, бу эса иродавий зщр беришсиз мумкин эмас.
Диндорнинг иродаси барча диний талабларни тщла – тщкис бажариш ва шу билан нажот топишига йщналтирилади. Шунинг учун ъам деярли барча диний фалсафий мактабларда иродани чиыинтириш, уни диний тасаввурлар ва нормаларга йщналтириш билангина табиий инсоний эхтиёж ва майлларни жиловлаш мумкин бщлади.. фаыат иродавий зщр беришгина дндорни турли васваслардан саылаб ыола олиши мумкин.
Диний эoтиыод ыанчалик чуыур ва интенсив бщлса, ироданинг диний йщналганлиги диндор ъулыига шунчалик кучли таoсир кщрсатади. Албатта диний эoтиыодда тасаввур, хиссиёт ва ироданинг роли бор. Лекин арим олимлардан кщра муъимроы ролp щйнайди. Диндор Оллоъда щз суъбатдошини, тасалли берувчисини кщради, чунки унга хохлаган пайтда мурожаат ыилиш мумкин, у албатта ыулоы солади ва юпатади. Шунинг учун ъам Оллоъ билан щзаро яыинлик эмоционал кескинликни эмшатишга ёрдам беради.



Download 230,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish