F. K. Kamilova

Kommunikatsion majmualarning unsuriari
Marketing kommunikatsiyalari turistik tashkilot faoliyatida muhim 
o'ringa ega, chunki ular marketing majmuasining faol qismini tashkil 
etadi. Kommunikatsion majmua 4 asosiy elementdan iborat:
— shaxsiy savdo;
— realizatsiyani qo'llab-quwatlash;
— qo'llab-quw atlash;
— reklama.
Shaxsiy savdo
deganda, firma vakili bir necha sotib oluvchilar bilan 
turistik mahsulotni ko'rsatish va savdoni amalga oshirish uchun bevosita 
aloqa o'rnatadi.
Turistik mahsulotni sotib olishga qaratilgan oz muddatli undovchi 
tadbirlar 
realizatsiyani qo ‘/lab-quvvatlashning
mohiyatini tashkil etadi.
Targ'ibot
deganda, turistik tashkilot va aholi bilan o'zaro tushu- 
nish va yaxshi munosabatlar o'rnatish va qo'llab-quwatlashga qaratilgan 
tadbirlar tushuniladi.
Reklama
— turistik mahsulotni namoyish qilish, unga nisbatan talab- 
ni shakllantirish va turistik tashkilot imidjini tuzishga qaratilgan 
noshaxsiy namoyish shakli hisoblanadi.
Kommunikatsion majmuaning har bir unsuriari o'ziga xos usul va
112

---

uslublarga ega. Biroq ularning hammasi bitta maqsatlni, ya'ni maikcluiK. 
konsepsiyasini realizatsiya b o ‘yicha strategik va taklik masalalamniH 
yechilishiga ko'm aklashishga harakat qiladi. M ajm ua unsuriari I o f .' 11 
biriktirilganligi va foydalanilganligi tufayli bozorga kirib borislu 
ta’minlangan. Kommunikatsion majmua unsuriari b a ’zan kommunikal 
siyalar kanali deb h am ataladi. Shuni ham alohida t a ’kidlasli kerakki, 
agarda turistik firma marketing majmuasini tashkil qiluvchi boshqa 
unsurlarga e ’tibor bermasa, u holda m arketingning kommunikatsion 
masalalari samarali bajarilgan hisoblanadi. Bundan tashqari, majmua 
unsuriari shunday sintetik usul va uslublar tuzishda qatnashadilarki, 
bunda firma har xil k o ‘rgazma va yarmarkalarda ishtirok etadi.
Marketing kommunikatsiyalari unsuriari bir-biri bilan uzviy bog'liq, 
ularni marketing faoliyatidan ajratib olish ancha qiyin. Masalan, biror- 
bir reklamani targ‘ibotdan ajratish qiyin.
Shaxsiy savdo bu, bir to m o n d a n realizatsiyaning bir turi hisoblan- 
sa, boshqa to m o n d a n mijozlar bilan o ‘zaro m unosabatlar o ‘matish 
uch u n samarali usul hisoblanadi.
Shunday qilib, m arketing majmuasi unsuriari va boshqa tashkil 
e tu v c h ila ro ‘rtasida aniq bir chegara yo‘q. C hunki turistik mahsulotning 
sifati, narxi, xodimlarning o ‘zaro munosabati, xizmat k o ‘rsatish darajasi
— bularning hammasi firma o ‘z iste’molchilariga yuboradigan informat - 
sion va emotsional ishora hisoblanadi. Xulosa qilish mumkinki, maj­
m ua unsuriari m u h im kom m unikatsion aham iyatga ega. Maqsadli 
hududlar bilan o ‘zaro munosabatlarni shakllantirishga qaratilgan masala- 
ni y ec h ish n in g o ‘ziga xos vositalari va usullarini birlashtiruvchi 
marketing — kommunikatsiyalar majmuasi hisoblanadi. Turistik tashkilot 
savdo tashkilotlaridan farq qilib, kommunikatsiyalar majmuasini tashkil 
lashtirayotganda jiddiy m uam m o g a duch keladi. Y a’ni, ular taklil 
q ila d ig a n x i z m a t l a r b u y u m s if a tid a boM m ay, i s t e ’m o lc h ila rg a
ko ‘rinmaydigan holda bo'ladi. Shuning uchun h am mahsulotga ta ’rif 
berilayotganda uni qanday iste’mol qilish jarayoniga ham , foydaga 
h am erishiladi.
Turistik firma kom m u n ik atsiy alar m ajmuasini rejalashtirish va 
amalga oshirishda quyidagilardan foydalanadi:
— kom munikatsion strategiyani ishlab chiqish;
— kommunikatsiyalar kompleksini tashkil etuvchi har bir 
i i i i m i i
b o ‘yicha aniq tadbirlarni tayyorlash va o ‘tkazish.
113

---