B ozor
(segm ent
lar)
m iq d o ri
B ozorlar
(se g m e n tla ri)n in g o p tim a l soni
V A Q T
3-chizma. Optimal bozorni izlashning markazlashgan uslubi
(«chumoli uslubi»)
Bozorlar
4-chizm a. Optimal bozorni izlashning dispers uslubi
(«ninachi uslubi»)
M aqsadli b o zorni tanlash jara y o n i turistik k o rx o n a n in g
m arketing
strategiyasini tanlash jarayoni b ila n y a q i n d a n b o g ‘langan bo'ladi.
8.4. Demografik segmentlar va ularning ahamiyati
Demografik belgilar
(iste’m o lc h ila rn in g jinslari, yoshi, oilalarida^.i
a ’zolar soni) yetarlicha qo‘llanilayotgan belgilar qatoriga kiradi Mu
ularga berilg a n tavsiflarning h a m m a b o p l ig i , ularning vaql jihaldan
93
barqarorligi h a m d a ular va talab o ‘rtasida yaqin o 'z a r o alo q a n in g
mavjudligi bilan shartlanadi.
S h u n d a y qilib, yosh belgilari b o ‘yicha turistik b o z o rn in g turlicha
turistik m ahsulot taklif etilishi lozim b o ‘lgan
quyidagi segm entlarini
belgilab olish m um kin:
— o'zlari h a m d a ota-onalari bilan sayohat qiluvchi bolalar (14 yosh-
gacha);
— yoshlar (15—24 yosh);
— asosan, oilalari (bolalari) bilan sayohatga chiquvchi, nisbatan
yosh, iqtisodiy faol kishilar (25—44 yosh);
— asosan, farzandlarisiz sayohat qiluvchi o ‘rta yoshdagi iqtisodiy
faol kishilar (45—60 yosh);
— «uchinchi yosh» g uruhiga kiruvchi turistlar (60 yosh va u n d a n
yuqori).
Birinchi segm ent bolalar turizm ig a taalluqli. B olalarning turistik
x atti-harakatlari (xulq-atvori), asosan, o t a - o n a va b o sh q a katta y osh
dagi kishilar qarorlariga b o g ‘liq b o ‘ladi. S huningdek, bolalar turistik
xizm atlarning baholanishi nuqtayi n azaridan alohida g u ru h n i tashkil
e tish a d ik i, ularga n isb a ta n im tiyozli n a rx la r yoki
te k in x i z m a tla r
(m asalan, joylashish, k o ‘ngil yozish) ta q d im etiladi.
T u rizm bozorining m u h i m segm enti — yoshlar, sh inam lik darajasi
pastroq bo 'lg an joylashish, tran sp o rt vositalarida arzon sayohat qilish,
kechki d a m olish (barlar, diskotekalar, diskussiya klublari, qiziqishlar
b o 'y ic h a uchrashuvlar, lotoreyalar, konkurslar va boshqalar)
kabilarni
afzal k o ‘radilar. Y oshlarning m u loqot va o'rg an ish g a b o 'lg a n intilish-
lari h a m d a b o 's h vaqtlarining k o ‘pligi (m asalan, t a ’tillar) tufayli bu
segm entga yuqori darajadagi turistik faollik xos b o ‘ladi.
25—44 yoshlar atrofidagi iste’m o lch ila r segm entiga oilaviy tu riz m -
ning ustunligi xos. B uning natijasida b olalar o ‘yin m ay d o n c h a la ri,
bolalar basseynlari va b o sh q alard an foydalanish im koniyatlarini k o ‘rib
chiqishga t o ‘g ‘ri keladi. Bu ayniqsa kurort joylarga xos.
45—60 yoshli iste’m o lc h ila r segm entiga asosan iqtisodiy faol in-
so n la r xos. U la r n in g turistik x a tti-h a ra k a tla rig a b o lalarin in g istak-
xohishlari, ehtiyojlari va qiziqishlari t a ’sir o ‘tkazm aydi. U sh b u y o sh
dagi turistlar shinam lik va qulaylikka, o ‘zIarining professional qizi-
qishlariga m os keluvchi jo y lar bilan tanishish h a m d a m az m u n li sayo
hat dasturlariga yuqori talablar qo'y adilar.
U sh b u segm entlarga nisbatan turistik xizm atlarni
loyihalashtirish
94
ja ra y o n id a , o ‘rta yo sh lila r iqtisodiy faol g u ru h ekanligini inobatga
olib, ish olib borish lozim. Y a ’ni, ularning turistik sayohatni am alg a
oshirish istaklari
o ‘z
m u h itl a r i n i o ‘zgartirish bilan bo g 'liq b o ‘lgan
ehtiy o jd an kelib chiqadi.
Ish t a ’tillari va m a k t a b t a ’tilla r in in g b ir davrga t o ‘g ‘ri kelishi
iste’m o lch ila rn in g m a z k u r s e g m e n ti tu riz m n in g mavsumiyligiga asosiy
sabab bo'ldi.
S h u n in g bilan birga k o ‘pch ilik m a m la k a tla rd a t a ’tilni ikki qism ga
boMish u m u m iy te n d en s iy a g a aylandiki, b u yil d av o m id a sayoha tni
ikki marta:
biri yozda, ikkinchisi qishda am alga oshirish imkonini beradi.
B u n d a n tash q ari, turistik say o h a tla rn i nafaqat t a ’tillar d a vom ida, balki
bayram kunlarida h a m am alga oshirish m u m k in b o ‘ladiki, ular (bayram)
d a m olish kunlari bilan b irgalikda turistik sayohatni am alga oshirish
u c h u n z a ru r b o i g a n « b o ’sh vaqt blokini» hosil qiladilar. B unday qisqa
s ay o h a tla r (m asa la n , « q ishdan-yoz ga» ta m oyili b o ‘y icha)ning soni yil
sayin o rtib b o rm o q d a .
B u n d ay tu rd ag i «blits sayohatlar» ishtirokchilari u c h u n sayohat
masofasi t o ‘sqinlik qila olmaydi. S ayo h atn in g asosiy maqsadi — m u h itn i,
ta a s s u r o tla rn i b ird a n ig a o 'z g a r t i r i s h , iloji b o r i c h a k o ‘p ro q n ars an i
ko'rishdir. B unday g u ru h la r u c h u n q abul qilish loyihasi 2—4 kun ichida
bo s h q a d u n y o (o lam )n i bilish shiori ostid a ishlab chiqarilishi zarur. U
turistlarga en g k o ‘p (m aksim al) d arajad a ax borot
olish im k o n in i beruv-
chi, n ih o y a td a jad al s u r’atli b o ‘lishi kerak.
D a stur ichiga, shuningdek (yoki t u r narxi hisobidan yoki q o ‘sh im ch a
haq evaziga), kechki ta d b irla r h a m kiritilishi lozim. B unday d a s tu r
turistla rda 2—4 kunlik s a y o h a tn i em a s , balki b ir oy d av o m id a d av o m
etg an sayoha t (ular sh u n c h a lik k o ‘p narsani bilishdi va ko'rishdi) taas-
surotini qoldirishi kerak.
« U c h in c h i yosh» tu riz m i n afaq at s h in a m lik talab etadi, balki xiz
m at k o ‘rsatuvchi x o d im la r t o m o n i d a n y u qori darajali e ’tib o r bildirili-
shini, m alakali tibbiy y o rd a m olish im ko n iy a tin i, restoranlarda p a rh e z
o v q a t l a r n i n g h a m b o ‘l i s h i n i , t i n c h j o y l a r d a j o y l a s h g a n m e h -
m o n x o n a la r d a o ‘rnashish im koniya tla ri bo'lish in i h a m talab etadilar.
« U c h in c h i yosh» g uruhiga kiruvchi tu ristla r turizm in in g o'z ig a xos
to m o n i
shun d ak i, u n d a yaqqol d ara ja d a n a m o y o n b o ‘ladigan m avsu-
miylik m avjud e m a s va aksincha , b u n d a y turistlar d am olish sayo-
hatlariga c h iq a y o tg a n d a turistik m a v s u m n in g ch o 'q q isid a n (iyul, av-
gust) qoch ish g a harakat qilishadiki, c h u n k i b u yilning eng issiq vaqtiga
95
to 'g 'ri keladi (Mavsum cho'qqisida m ehm onxonalarda odam ko'p
bo'ladi, qariyalarga esa odam kam boMishi ko'proq yoqadi...).
U lar m uloyim iqlim ni «baxmal m avsum ni» afzal k o 'rad ilar.
Shuningdek, «Uchinchi yosh» guruhiga kiruvchi turistlar turistik sa
yohat vaqtini tanlashda t a ’til davri bilan chegaralanish muammosi
uchramaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
