8.2. Turizmda bir necha mezon bo‘yicha segmentlash
J a h o n turistik tashkilotining ekspertlari ikki belgi (d a ro m a d darajasi
va m a 'l u m o t darajasi) a so sid a tu ris tik b o z o r n in g s e g m e n tin i 4 ga
ajratadilar:
B irinchi segm entga o ‘rta c h a yoki k am d a r o m a d g a ega b o 'lg a n in
s o n la r kiradi. U la rn in g s a y o h a td a n asosiy m aqsadlari deng izd a (lain
olish b o ‘lib, b u n d a d a m olish jo y in in g tanlanishi asosan narxlar darajasi
bilan belgilanadi. Turistik b o zo rn in g bu segmenti u c h u n taassurotlam ing
tezlik bilan o ‘zgarishi xos em as. U larni a ksincha , o '/ la r i g a yaqm v.i
87
tan ish odatlarin in g o'zgartirilishini talab e tm aydigan m uhit jalb etadi.
Bu h a m joylashuv (bu turistlar o ‘z uylarida k o ‘nikkan b a rc h a qulaylik-
l a r n i t a ’m i n l a b b c r i s h k e r a k ) , h a m u m u m b a s h a r i y t a o m l a r g a
y o 'n a ltirilg a n ovqatlanish jih atla rig a taalluqli b o 'ladi. T u ristla rn in g
b u n d a y toifasi katta m ablag'larga ega b o 'lm a y d i, x iz m a tla r narxiga
nisbatan egiluvchan (sezgir) boMadilar va shu v a qtning o 'z id a sifatga
nisbatan ta la b c h a n bo'ladilar.
Asosiy tam oyil — o ‘z pullari hisobiga h a m m a narsaga t o ‘liq ega
bo'lish (erishish).
Y uqori darajaga ega b o 'lm a g a n m e h m o n x o n a la r g a joylashib, turli
xildagi ko'ngil och ish , tungi klublar, barlar, diskotekalarga katta qizi-
qish bildiradilar.
O 'r g a n i s h ( a n g l a s h ) m a q s a d i s a y o h a t l a r i n i n g a s o s iy m o t i v i
bo'lm asligiga q aram ay , ular baribir turli sayohatlar bilan qiziqishlari
m u m k in k i, u lar sayohat t o ‘g ‘risida do'stlari, q arindoshlari va ta n is h -
lariga aytib b erish c h o g 'i d a s a y o h a tla rin i y a n a d a o b r o 'I i r o q qilib
k o ‘rsatadilar.
S uvenirlar b u n d a y turistlar u c h u n am alga oshirilgan s ay o h a tn in g
m oddiy isboti b o 'lib xizm at qiladi, shun in g u c h u n h a r b i r t u r i s t albatta
o ‘zi bilan q a n d a y d ir q im m a t b o 'l m a g a n suvenirni olib ketishga h arak at
qiladi.
X alqaro turistik alm ash in u v d a turistik b o zo rn in g b u n d a y segm enti
turistik y o n d a sh u v n in g asosiy o m m a s in i tashkil etuvchi en g k o ‘p sonli
b o ‘ladi, b u yaqin masofalar, asosan en g yaqin d e n g izg a ch a b o 'lg a n
sayohatdir.
T u ristik b o z o r n in g ikkinchi segm entiga, o 'r t a c h a d a n y u q o riro q
d arajada d a r o m a d oluvchi shaxslar kiradi.
K o 'p in c h a b u n d a y turistlar oliy m a ’lum otga, b a ’zan o ‘rta m axsus
m a ’lu m o tg a ega boMadilar. U la r u c h u n sa y oha tla rning asosiy motivi
o ‘rganish (anglash)ga b o ‘lgan qiziqish bilan qorishib ketgan d a m olish-
dir, b u n d a d a m olish joyini tan lash d a o ‘rganish (anglash)ga b o ‘lgan
qiziqish u stu n ro q turadi.
Qayd etib o'tilganidek, sayohatlarining bosh motivi d a m olish; biroq,
bu sport bilan sh u g 'u llan ish , sayohatlarni am alga oshirish, te a t r va
konsertlarga ta s h rif buyurish im koniyatini beruvchi faol d a m olishdir.
Agar birinchi toifa «eng yaqin dengizgacha» sayohat qiladigan bo'lsa,
b o z o r n in g bu se g m e n tig a esa t a s h r i f b u y u rila d ig a n m a m l a k a t n i n g
m adan iy a ti va u rf-odatlariga qiziqish bildiruvchi ( n a m o y o n etuvchi),
uzoq m asofalarga s ayoha t uyushtirishni xush k o 'ru v c h i kislnlai
limn
sub b o l a d i l a r .
Bu tu ristla rd a o ‘rganish (anglash) motivi u stun turg an i u chim ulai
o ‘zlarini qiziq tirad ig an h u d u d g a t a s h rif buyurish d a v o m id a m a / k m
hududga tash rif b u yurishning b o s h q a chorasi boMmasa, u q a d a r shinam
likning b o ‘lmasligiga h a m k o 'n ik ish la ri m um kin.
Biroq bu hoi m a z k u r s eg m en t turistlarining joylashuv va ovqatlanish
sifatiga ta la b c h a n em aslik larin i anglatm aydi.
U c h in c h i s e g m e n tn i y u qori darajadagi d a ro m a d li in so n la r tashkil
etadi. Asosan oliy m a ’lu m o tg a ega b o ‘lgan h olda u lar taassu ro tla rin in g
o ‘zgartirilishiga intilgan h o ld a o ‘rganish (anglash) s ayohatlari bilan
qiziqadilar.
Bu yerga ikki yosh toifalari: o ‘rta yasharlilar va « u c h in c h i yosli -
guruhi egalari m an su b d irlar (asosiy o m m a n i tashkil etadi). A gar « u c h in
chi yosh» guruhi egalari g u ru h la rta rk ib i bilan sayohat qiladigan boMsalar,
o ‘rta yoshlilar yakka tartib d ag i yoki do'stlari va t a n is h la rid a n tashkil
t o p g a n kichik g u ru h la rd a g i sayohatlarni afzal k o ‘radilar.
U sh b u s eg m en t u c h u n 2 —3 haftali d av o m e ta d ig a n u zo q sayo-
h a tla r m a ’qul. T u ristla r su v e n irla r bilan qiziqadilar. C h u n o n c h i , bular
insonlarning ekzotik sayoha tni am alga oshirganliklaridan dalolat beruv-
chi q im m a t m a h s u lo tla r (ashyolar) bo'lishi h a m m u m k in .
T o ‘rtinchi s e g m e n tn i oliy m a ’lum otga ega b o 'lg a n , ta b ia t, o'zga
xalqning m a d a n iy a t, h ay o t tarzi, urf-odatlarini o ‘rganishga qiziqish
bildiradigan in s o n la rd a n tashkil topadi. U n i turli yosh toifalari va turli
darajadagi d a ro m a d la rg a ega b o 'lg a n , y a ’ni sayohatga k atta m ab lag 'la r,
k o 'p i n c h a j a m g ‘a rm a la ri h iso b id an sarflashga tay y o r b o 'lg a n kishilar
tashkil etadi.
S a y o h atlarn in g a n iq m iq d o ri tu rlich a b o 'lishi m u m k in . Turistlarni
birlashtiruvchi asosiy m a q s a d shaxsiy tajribaga intilishdir. A gar sayo-
h a tn in g m aqsadi b o sh q a x alqlarning hayot tarzi bilan ta nishish bo'lsa,
tu ristla r m ahalliy aho li ora sid a yashab, ularning ta o m la rin i yeyishadi,
b a ’zan, m ahalliy fuq a ro larg a , folklorga (xalq og'zaki ijodiyotiga) katta
qiziqish bildiradilar.
Turistik b o z o r n in g b u segm enti unch a lik k atta em as, biro q u к с
yingi yillarda jad al s u r ’a tla r d a o ‘sdi va o'sishga intiluvchilikka ega.
M a rk e tin g m a q s a d la rin i belgilashda re k la m a ta d b irla r in i o 'l k a /is li
u c h u n m o tiv lar, i s t e 'm o lc h i xarajatlari ta rk ib id a tu r i z m n i n g alian u
yat darajasi, tu ris tn in g tu ristik m a rk a z d a o 'z in i tutisli s t e r e o li p la n
k a b i b e l g i l a r k o m b i n a t s i y a s i d a n f o y d a l a n i l g a n s e g m e n t l a s h
q o 'l l a n i l a d i . M iso l t a r i q a s i d a g ‘a r b iy g e r m a n i y a l i k t a d q i q o t c h i
G . G a n n i n g tasnifi keltiriladiki, u n d a tu ris tla rn in g olti turi: S, F,
W —1, W —2, A , В ( h a r bir g u ru h o ‘zi n o m la n is h in in g b irin c h i harfi
b o 'y i c h a belgilangan) ajratiladi:
— S (n e m isc h a S onne, S an d , See — «Quyosh, qum li plyaj, d e n -
giz») kurortlarda passiv d a m olishni, xotirjamlikni afzal k o'ruvchi sayo-
hatchi; d a m olish ja ra y o n id a h a r q a n d a y s h o v q in -su ro n la rd a n q o c h a -
di, biroq yoqimli shaxslar bilan aloqa qilishni olqishlaydi.
— F (n e m i s c h a f e r n e r - u n d flirto rie n tie rte r, E r le b n i s u r l a u b e r —
«uzoq m asofalarga sayoha t qilish va sa rguzashtlarni afzal k o ‘ruvchi
s a y o h a t c h i ) — u z o q m a s o f a la r g a s a y o h a t q i l is h n i , t a a s s u r o t va
sarg u zash tlarn in g tez a lm a s h in ib turish in i afzal k o ‘ruvchi turist, u
o ‘z t a ’tilini faqat b i r o r - b ir h odisa yu z b e r a y o tg a n j o y d a o ‘tk aza d i,
c h u n k i oila davrasi yoki yakka ta rtib bilan plyajda q u yosh nurlari
ostida to b lan ib yotish; b u n d a y tu ris tn in g kredosi — j a m o a , lazzat,
taassu ro tla r a lm ashinishi.
— W —1 (n e m isc h a W a ld - u n d w a n d e ro rie n tie r — « o 'r m o n d a sayr
qilish va s ayohatlar ishqibozi») — faol d a m olish, piyoda sayrlar va
boshqalarni afzal k o'ruvchi sayohatchi. U n in g kredosi — o b -h a v o d a n
q a t’i nazar toza havodagi jism oniy faollik, d a m olish jara yonida o ‘zining
jismoniy holatini yaxshilab olishga harakat qiladi, lekin sport bilan
professional darajada shug4illanm aydi.
— W —2 ishqibozdan k o 'ra ko 'p ro q sporsm en, uzoq muddatli, kuchli,
hattoki, ekstrem al darajadagi zo'riqishlarga bardosh beradi. T u r va
turistik m arkazni tan lash d a «xobbi» bilan shug'ullanish im k o n iy a tla ri-
ning borligi eng m u h im m ezo n b o 'la d i, «landshaft, m a d an iy a t, tarix»
kabi tanlash m ezonlari ikkinchi darajali (m asalan, ashaddiy alpinist,
havaskor u chuvc hi va boshqalar)dir.
— A (n e m isc h a A be n te u re — «sarguzasht») — sarguzashtlar ish
qibozi. Bu turdagi turistning sayohat m aqsadini tanlashi tavakkal (xavf-
xatar), yangi hissiyotlar, o ‘z kuchini k u tilm aga n vaziyatlarda sinab
ko'rish belgilab beradi.
— В (n e m isc h a «B ild u n g -u n d B esiehtigung — «o'rganish va jo zi-
badorliklar bilan tanishish) q iz iquvcha n turistlar. U sh b u g u ru h q u -
yidagi kichik guruhlarga bo'linadi:
a)
«ekspertlar» o 'z la ri t o m o n i d a n t a s h r i f etilgan jo z ib a d o rlik n i
yig'uvchilar;
90
b)
«m utaxassislar», o ‘zlarin in g m a d a n iy a t, tarix, s a n 'a t va slui kabi
maxsus sohalardagi bilim larini g u ruhlashtiruvchilar.
S e g m e n tla s h n i am a lg a osh iray o tib , turistik firm alar, m ijozlarining
u yoki bu belgilariga k o 'r a u m u m la s h tirib g u ru h la rin i aniqlab olishadi.
H a r b ir b o z o r seg m en tig a o 'z ig a xos turistik m ahsulot tak lif etilishi
lozim. B u nday y o n d a sh u v n afaq at mavjud talabni q o n dirish, balki uni
shakllantirish im k o n in i h a m beradi.
Turli segm entlash belgilari (o'zgaruvchilari) asosida shakllantirilgan
b o z o r seg m en tlari, u lar u c h u n en g m o s keluvchi turistik korxonalarni
aniqlash u c h u n o 'r g a n i b chiqilishi lozim. S egm entlash m u d d a tid a n
s o ‘ng m aqsadli b o zo rn i ta n la sh bosqichi keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |