N azorat savollari
1. T u r i z m d a x o d im la r soni k o ‘rsatkichi q a n d a y aniq lan a d i?
2. M a 'm u r iy a t xodim lari soni va tark ib in in g kelajakda o'z garishi
qan d a y ?
3. X o d i m l a r soni va tark ib in in g kelajakda o ‘zgarishi qanday?
4. T u r iz m d a k a d rla r tayyorlash im k o n iy a ti 0 ‘z b e kistonda qanday?
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
Asosiy a d a b iy o tla r
1. F. Kornilova. T u riz m m arketingi. « U z in k o m se n tr» , 2003. 91 —
94-betlar.
2. K o tle r P., Bowen J., M a k e n s J. M ark etin g for H ospitality an d
T o u riz m . —2 t h / U p p e r S addle River: P rin ted H alle, 2003. 78—89 p.
3. А .П .Д у р о в и ч . М а р к е т и н г в т у р и з м е . О О О « Н о в о е з н а н и е » ,
2004. 3 0 5 - 3 17-betlar.
Q o ‘shimcha adabiyotlar
1. Д е х т я р ь Г.М . Л и ц е н з и р о в а н и е и с е р т и ф и к а ц и я в ту р и зм е.
- М.: 2003.
2. С к о б к и н С .С . М а р к е т и н г и п р о д а ж а в г о с т и н и ч н о м б изн есе.
— М.: Ю р и с т , 2001.
3. Ф и л и п п о в с к и й Е.Е., И л м а р о в а Л .В ., Э к о н о м и к а и стратеги я
г о с т и н и ч н о г о х о зя й с т в а . — М.: Ф и н а н с ы и ста т и с т и к а » , 2003.
83
8 -B O B . S E G M E N T L A S H E N G IS T IQ B O L L I
M A Q S A D L I B O Z O R N I I AN LAS I I V O S IT A S I
S IF A T ID A
8.1. S egm entlash m ezonlari.
8.2. T u riz m d a b ir n e c h a m e z o n b o 'y ic h a segm entlash.
8.3. Maqsadli b o z o rn i tanlash.
8.4. D e m o g rafik s e g m e n tla r va ularning aham iyati.
8.1. Segmentlash mezonlari
Turistik k o rx o n a m u rak k a b b o z o r sharoitlarida faoliyat yuritayotib
kim ga, q a n d a y x iz m a t k o ‘rsatish kerakligini a n iq bilishi shart. G a p
shu n d ak i, m ark e tin g
nuqtayi n az arid an , h a r bir b o z o r b ir-b irid a n t a ’bi,
istaklari, ehtiyojlari bilan farq qiladigan va turistik x izm atlarn in g turli
m otivlaridan kelib chiqib, xarid qiladigan iste’m o lch ila rd an iborat. Shu
sab a b li m u v a ff a q iy a tli m a r k e t in g f a o liy a tin in g a m a l g a o sh irilis h i
iste’m o lc hila rning turli guruhlarining o ‘zlariga xos afzalliklarini hisobga
olishni k o ‘zda tutadi. A ynan shu bozorni segm entlashning asosini tashkil
e t a d i .
S e g m e n t a t s i y a
( s e g m e n t l a s h )
y o r d a m i d a
p o t e n s i a l
iste’m o lc h ila rn in g u m u m iy m iq d o rid a n turistik m ahsu lo tg a u yoki bu
darajada b ir xil talablarga ega b o ‘lgan a n iq turlar (b o z o r segm entlari)
tan lab olinadi.
Turistik b o zo rn i segm entlash — potensial x arid o rla r ta lablarining
sifatiy va m iqdoriy o ‘ziga xosliklariga m os ravishda tu rk u m la sh
sifatida
t a ’riflanadi. K o rx o n a segm entlashni am alga oshirayotib b o zo rn i m ijoz-
larning a lo h id a guruhlariga b o ‘Iadiki, ularning h a r biri u c h u n bir xil
yoki o ‘xshagan xizm at turlari talab etilishi m u m k in b o ‘ladi.
S eg m e n tla sh n in g asosiy m aqsadi — turistik m ah su lo tg a y o ‘nalish
berish b o ‘lib, u b archa iste’molchilarning talablariga javob bera olmaydi.
U n i n g v o sita sid a m a r k e tin g n i n g asosiy ta m o y i li — i s t e ’m o l c h i g a
moMjallanish am alga oshiriladi. B unda turistik k orxona o ‘z k u ch lan is h -
larini to 'r t tarafga tarqatm ay, balki «asosiy zarba yo'n alishida» (u u c h u n
eng istiqbolli b o ‘lgan b o zo r segm entlariga) m arkazlashtiradi. S h u n in g
bilan savdo, reklam a, sotuvlarni rag‘b atlantirishning
b o sh q a shakl va
uslublari q o llanilish sam aradorligining oshirilishiga olib keladi.
D e m a k , segm entlash b i r t o m o n d a n , turistik korx o n a n in g m arketing
faoliyati yo'naltiriladigan bozor qismlarini topish va obyektlarini (av-
valo i s t e ’m o l c h i la r i n i ) a n iq la s h u s u lla rin i aks e t t i r a d i . I k k i n c h i
84
t o m o n d a n , b o z o r bilan b o g ‘liq b o l g a n q a r o rla r qabul qilish jara y o n ig a
boshqaruvchilik y o n d ash u v i h a m d a m a rk e tin g unsurlarining o p tim a l
birikm asini tanlash asosidir.
T u rizm d a g i m a rk e tin g a m a liy o ti sh u n g a kafolat beradiki, b o z o rn i
segm entlash:
— o ‘z m aqsadiga ega istiqbolli b o z o r n i
ta n la sh vositasidir;
— m ijozlarni eng k o 'p (m a k s im a l) d a ra ja d a q o n iqtirish im k o n in i
beradi;
— o p tim a l m ark e tin g strategiyasini tan lash g a y o rd a m beradi;
— erishib b o 'la d ig a n va a n iq m a q sa d la rn in g qo'yilishiga;
— q abul q ilin a y o tg a n q a r o r l a r darajasini, u larn in g asoslanishini
iste’m o lc h ila m in g bozordagi xatti-h arak atiari to'g 'risidagi axborot bilan
t a ’m in la b am alg a oshirish i m k o n in i beradi;
— h a m ta k lif etilayotgan
x iz m a tla rn in g , h a m u m u m a n o lg a n d a
k o rx o n a ra q o b atb ard o sh lig in in g oshirilishini t a ’m in la b beradi;
— turistik k o rx o n a m a rk e tin g xarajatlarin in g o ptim allashtirilishini
k o ‘zd a tu tadi;
— ra q o b a t kurashini c h e tla b o 't i s h yoki eg a lla n m a g an se g m e n tn i
o ‘z!ashtirish y o ‘li bilan un in g darajasini pasaytirish im k o n in i beradi.
B o z o rn i s e g m e n tla s h — s o ‘zsiz, t u r i z m d a g i m a r k e t in g n i n g e n g
m u h i m d astu rlarid an biri. R a q o b a t kurashidagi m uvaffaqiyat u n in g
qanchalik to 'g ’ri am alga oshirilganligiga bog'Iiq bo'ladi. Samarali boMishi
u c h u n seg m en tlash alo h id a belgilar b o ‘yich a olib borilishi shart.
Belgi — b o z o rd a berilgan s e g m e n tn i belgilash usuli.
Turli m u a l-
liflar t o m o n i d a n ta k lif etilayotgan va turistik faoliyat am aliy o tid a foy-
d a la n ilay o tg an b o zorni segm entlash belgilari, k o ‘p jih a t d a n n ih o y at
d ara ja d a o ‘zaro o ‘xshashdirlar. S h u y e r d a qayd etib o ‘tish kerakki,
se g m en tlash g a b o ‘lgan b iro r-b ir universal y o n d a s h u v m avjud em as.
S hu sababli belgilangan b o zo rd a ta la b va taklifning o 'z ig a xos t o m o n -
larini hisobga olgan h o ld a b ir n e c h a belgilar asosida (bir v a q tn in g
o 'z i d a b ir yoki b ir n ec h a) s e g m e n tl a s h v a r ia n tla r i d a n fo y d a la n ish
m aq sad g a m uvofiq bo'ladi.
T u r i z m d a segm entlashning asosiy belgilari:
—
geografik;
— dem ografik;
— ijtim oiy-iqtisodiy;
— psixografik;
— xulqiy (xatti-harakat, yashash tarzi).
85
