F. K. Kamilova

geografik 
b elgila r
b o ‘y i c h a
s e g m e n t l a y o t g a n d a
iste’m o lc hila rning u yoki bu h u d u d d a yashashlari bilan belgilanadigan 
bir xil yoki o'xshash afzalliklarini k o 'z d a tu t m o q lozim b o ’ladi. G e o -
grafik segm ent sifatida q a n d a y d ir tarixiy, siyosiy, milliy yoki diniy 
birlikka ega b o ‘lgan b u tu n bir m a m la k a t, m am lakat g u ru h lari k o ‘rib 
chiqilishi m um kin.
Demografik belgilar
(iste’m o lc h ila rn in g jinslari, yoshi, oilalaridagi 
a 'z o l a r soni) yetarlicha qo'llan ilay o tg an belgilar qatoriga kiradi. Bu 
ularga berilgan tavsillarning h a m m a b o p lig i, u larning vaqt jih a t d a n
barqarorligi h a m d a u lar va talab o 'r ta s id a yaqin o ‘z a ro a lo q a n in g
mavjudligi bilan shartlanadi. (T o 'liq m a ’lum ot 8.4.)
Psixografik segmentlash
iste’m o lchila rni tavsiflashning b u t u n bir 
m ajm uyini birlashtiradi. U m u m a n olganda u «hayot tarzi» tu s h u n c h a - 
si bilan aks ettiriladi. Bu shaxsning qiziqishlari, x a tti-h arak atlari, fikr- 
m ulohazalari (dunyoqarashlari, g ‘oyalari) boshqa insonlar bilan b o'lgan 
m unosabatlari va shu kabi m odellarni aks ettiradi.
X ulq-atvor, x a tti-h a ra k a t belgilari
p s i x o g r a f ik b e l g i l a r b i l a n
b o g ‘langan b o ‘lib, k o 'p g in a hollard a m a z k u r belgilar asosida kelib 
chiqadi. Bunday belgilardan foydalanish asosida iste’m o lchilarning turli 
x atti-harakatlari: safar motivlari, ko'zlayotgan m anfaatlar, firmaga nis- 
b a ta n b o g l a n i b qolganlik, turistik m a h sulotni xarid etishga tayyorligi, 
x izm at ko'rsatishga b o l g a n sezgirlik, m avsumiylik, sayohat shakli, foy- 
d alaniladigan tran sp o rt vositalari, say o h a tn in g davomiyligi va shu kabi 
turli jih atla rn i hisobga olish yotadi.
E ng keng tarqalgan turistik b o zo r mijozlarini undo v ch i m otivlarga 
sayohat m ahsulotlari va tavsiflanishi b o 'y ic h a segm entlash kiradi. T u - 
rizm turlari h am sayohat m ahsulotlariga qarab tavsiflanadi. S h u n d a y
jih at turistik tash k ilo t s ay o h a tla rn in g quyidagi asosiy m aqsad la rin i 
aniqlagan:
— b o 'sh vaqt, rekreatsiya va d a m olish;
— tanish va qarin d o sh larn i ziyorat qilish;
— biznes va mutaxassislik m aqsadlariga oid;
— davolanish;
— diniy ziyorat va boshqalar.
T u riz m yaqqol n a m o y o n bo'luvchi m avsum iy tavsifga ega. Bu t u ­
ristik o q im la rni asosiy m avsum , m avsum lar o ralig‘i, o ylar va fasllar 
b o ‘yicha tahlil qilishni k o ‘zda tutadi.
« S a y o h atn in g davomiyligi» belgisi b o ‘yicha segm entlash turistik
86

---

korxonalar u c h u n katta ah am iyatga ega. Ju m la d a n , qisqa lu ila n u amnlj'.i 
o s hiruvchi turistlar katta xarajatlar qilishga tayyor b o 'ladilai va Uvkoi 
sayohat dasturlarini talab qiladilar. Bunday segm cnllashga yoiulasluivl.n 
k a t t a f a r q l a r g a e g a b o ‘ 1 ishi m u m k i n . M a s a l a n , s h v e y s a r i y a l i k
t a d q iq o tc h ila r s e g m e n tn i ikkiga ajratadilar:
— uzoq (5 k u n d a n ortiq) va qisqa turlar. J a h o n turistik lashkiloli 
ekspertlari turistlarning s ay o h a t qilish m udd atlari b o 'y ic h a quyidagi 
se g m e n tla rg a ajratishni m aslah a t beradilar:
— 1—3 kun;
— 4 —7 kun;
— 8—28 kun;
— 29—31 kun;
— 3 2 - 9 1 kun;
— 9 2 - 3 6 5 kun.
S e g m e n tla sh n in g yag o n a belgilari b a r c h a narsani q a m ra b oluvclii 
b o l i b , u lar keng va to 'liq em asdirla r. Turistik b o z o rn in g s e g m e n tla n i- 
shi cheksizlikka intilish ten d en siy a sig a ega. Bu mijoz ehtiyojlari ta rk i- 
bining m urakkablashishi h a m d a d a m olish va tu riz m n in g ja m iy a t h a y o - 
tid a o 's ib b o ra y o tg a n a h a m iy a ti kabi om illarga b o g ‘liq b o ‘ladi.
K o 'r ib chiqilgan belgilar dastlabki b o s h lan g 'ich segm en tlash u c h u n
asos yaratib beradi. M a rk e tin g n in g vazifasi s h u n d a n iborat: a n iq bir 
k o rx o n a g a s e g m e n tla s h n in g s h u n d a y kom binatsiyasini ta n la b berish 
lozim ki, bu k om binatsiya b o z o r n in g seg m en ti firm aning m aqsadi va 
im ko n iy a tla rig a m aksim al d ara ja d a m o s kelishi kerak.
B u n d a t u r i s t i k b o z o r s e g m e n t l a r i n i n g k o m b i n a t s i y a l a n g a n
p a r a m e t r l a r in i shakllan tirish h a m d a turli b elgilarning y ig 'in d isid a n
foydalanish m aq sad g a m uvofiq b o ‘ladi.