Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

A
nuqtadan boshlab yo„lga 
chiqib, nariroqda joylashgan 
B
nuqta tomon harakatlanmoqda. Birinchi odam tekis 
yuzada to„g„ri chiziq bo„ylab harakatlanmoqda. Ikkinchisi esa, pastlik qiyaligi orqali 
yo„nalmoqda. 
A
nuqtdan 
B
nuqtaga yetib borishi uchun, ikkinchi odam, joyniong 
geometrik egriligi hisobiga nisbatan ko„proq, to„g„riroq aytsak, uzoqroq yo„lni bosib 

---

90 
o„tishi lozim bo„ladi (10-rasm). Demak, ularning har biri 
uchun 
A
dan 
B
gacha bo„lgan masofa turlicha bo„ladi.
Gauss yangi matematik funksiya bo„lmish 
metrika 
funksiyasini joriy etdi (u 
g
harfi bilan belgilanadi). Bu 
funskiya bizga, aysi yo„nalishda harakatlanayotganligimizga 
ko„ra,nuqtagacha bo„lgan masofani ko„rsatib turadi. Sizga 
yuqorida aytilganlardan ham tushunarliki, notekis yuzada, 
nuqtadan boshlab olinadigan ushbu axborot o„zgarib turadi.
Metrikani sirt yuza tuzilishi haqida axborot beruvchi 
qo„llanma sifatida qarash mumkin, chunki u bizni 
qiziqtiradigan barcha ma‟lumotlarni o„zida jam etadi. Makonni 
nisbatan yuqoriroq o„lchamdan turib qarar ekansan, uning 
notekisliklari qurollanmagan ko„z uchun ham tobora yaqqol 
namoyon bo„la boshlaydi. Metrik funksiya esa, bizga 
notekisliklarni, sirt yuzasida turgan holda ham baholay olish 
imkonini beradi.
Sirt yuzaning geometrik xossalari har qanday 
koordinataar tizimiga bog„liq bo„lmasligi kerak, xuddiki, biz 
yangiliklarni qaysi bir tilga tarjima qilmaylik, uning mazmuni 
aynan bir narsa haqida bo„lishi shart ekanligi singari. Ikkita 
nuqta 
orasidagi 
masofa 
– tarjima qilinganida ham 
o„zgarmaydigan axborot, ya'ni, koordinatalar o„zgarishiga 
bog„liq bo„lmagan parametrdir. 1 va 2 nuqtalar,