Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

A

B

4-rasm 
1-rasm 
A

B

2-rasm 
A

B

3-rasm 
5-rasm 
6-rasm 
7-rasm 
8-rasm 
9-rasm 

---

88 
Eng murakkab sirt yizadagi istalgan nuqtaga biz doimo urinma teksilik orqali 
yaqinlashib borishimiz mumkin (6-rasm).
Operatsiyani ko„plab nuqtalar orqali takrorlasak, yetarlicha tekis bo„lgan har 
bir uchastkalar bo„ylab, sirt yuzasiga ko„plab tekisliklarni yotqizib chiqqanimizni 
ko„ramiz. Agar relyef o„ta notekis bo„lsa, uning sirti ko„plab mayda tekislikchalar 
bilan bilan qoplangan mozaikaga aylanadi.
Geodezik chiziqlar orqali o„zaro bog„langan ikki nuqtaga ega yuzani olamiz 
va uning sirtida tekisliklarni belgilab chiqishga urinib ko„ramiz (7- va 8-rasmlar). 
Shunda biz, murakkab relyefli yuzaning sirti ko„plab mayda tekisliklarga taqsimlanib 
ketishini va geodezik chiziqlar esa kichik-kichik to„g„ri chiziqlarning ketma-ketligiga 
aylanganini ko„ramiz (9-rasm). Bunday murakkab relyef ustidagi bitta kichik 
tekislikcha chegarasi doirasida yashaydiganlar uchun olam doimo tekis (yassi) va 
geodezik chiziqlar ham hamma vaqt to„g„ri chiziqli bo„lib qolaveradi. Mohiyatan olib 
qaraganda, chegaralangan makonda qamalib qolgan bunday mavjudot o„zining tekis 
yuzada yashayotgan-yashamayotganligini bila olmaydi. Lekin, uning olam haqidagi 
bilimlari kengayib borishi asnosida, uning atrofidagi to„g„ri chiziqlar egrilanib boradi 
va murakkabroq geodezik chiziqlarga aylanadi. Bu vaziyat, erkin tushishdagi kabi 
noma‟lulikni tushinishga yordam beradi. Unda ham, odam o„zini qulayotganligini 
yoinki, vaznsizlik bilan muallaq turganligini bilib, anglay olishi uchun, anchayin uzoq 
muddat talab etilar edi. Eynshteyn, mazkur ikki holatlarning har birida, izlanayotgan 
haqiqat ayni bitta narsa ekanligini tushunib yetdi.