Evolyutsiya nazariyasi

Mavzuni o‘zlashtirish yuzasidan topshiriqlar va savollar

Tur tushunchasining ta’rifi

Tur tushunchasining rivojlanish tarixi
Bobur ijodida tur masalasi
Tur mezonlari
Turning genetik va embriologik mezonlarini hozirgi holati va istiqbollari
Agam va klonal formalarda tur tushunchasining o‘ziga hosligi
Turning tarkibi haqida
Geografik o‘zgaruvchanlik haqida
Klinal o‘zgaruvchanlik haqida
Duragay zonasi haqida
11-mavzu: TUR HOSIL BO‘LISHI
Bir turdan yangi tur hosil bo‘lishi evolyutsion ta’limotning markaziy masalalaridan biri hisoblanadi.
Tur hosil bo‘lishi. Tur tirik tabiatning alohida o‘ziga xos yashash formasi bo‘lib, uning hosil bo‘lishi evolyutsion nazariya uchun eng asosiy muammodir. Darvin davrida tur strukturasi to‘liq o‘rganilgan emas edi. Shuning uchun tur hosil bo‘lishi masalasi to‘liq aniqlanmagan. Hozirgi vaqtda ham tur strukturasi, tur hosil bo‘lishi masalasi to‘liq aniqlanmagan. Hozirgi vaqtda tur strukturasi, tur hosil bo‘lishi yo‘llari ma’lum darajada o‘rganilgan.
Tur hosil bo‘lishi tabiiy tanlanish natijasidir. Tur hosil bo‘lishi populyatsiya va tur doirasida amalga oshadigan hususiy adaptiv jarayon xisoblanadi. Mikroevolyutsiya jarayonlarining tur hosil bo‘lishi jarayoni bilan munosabati juda murakkabdir. Xar qanday mikroevolyutsiya jarayoni tur hosil bo‘lishini turli bosqichlarini tashkil etadi. 1864 yildan 1950 yilgacha tur to‘satdan o‘zgarish yo‘li bilan paydo bo‘lishi xaqida xar xil qarashlar vujudga keldi. Bu qarashlar Kelliker, Mayvarid va Vagen, Zyuss, De Friz, Lissenkolar tomonidan ilgari surildi.
Yangi formalar hosil bo‘lishi irsiylanishi va adaptiv ahamiyatidan qat’iy nazar, ya’ni strukturaviy jarayonlari molekula, hujayra, organizm darajasida namoyon bo‘lib, tasadofiy hodisa hisoblanadi. Hosil qilingan r har qanday yangi formalar tur paydo bo‘lishi uchun bevosita zamin bo‘la olmaydi. U faqat boshlang‘ich material, xolos. Tur paydo bo‘lishi ma’lum vaqt ichida tabiiy tanlash bosimi natijasida ro‘y bergan populyatsiyaning adaptiv transformatsiyasidan iborat. Shunga ko‘ra Komarov XX asrning 20-30 yillarida tur hosil bo‘lishini uchta bosqichdan iborat deb qayd qilgan edi.
♦ Yangi tur hosil bo‘lish davri
♦ Yangi turning tiklanish davri
♦ Yangi turning turg‘inlik davri
Tabiatda mikroorganizmlar, o‘simliklar va hayvonlarda tur hosil bo‘lishining yagona rejasi xar xil asosda boradi. Bunday klassifikatsiya hozircha ishlab chiqilmagan. Lekin bu hosil bo‘lishda tabiiy tanlanish hamma vaqt ishtrok etish zarur.