Ёшларни тарбиялашда сўздан фойдаланиш

Adabiyotlar

1. 
   Imom – al Buxoriy. “Al jome as - sahih”. Qomuslar bosh tahririyati. 1991.
   
2. 
   Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. “Olam va odam, din va ilm”. T.:2019
   
3. 
   Toxir Malik. “Tilingni avayla” Davr Press-2010.
   

YOSHLARNI AXLOQIY TARBIYALASH JARAYONIDA TIL FUNKTSIYALARINING LINGVISTIK JIHATLARI
Nizamova Umida Sandjarovna
Andijon Mashinasozlik Instituti o`qituvchisi
e-mail:[e-mail]
Abdujabborov Nuralxaq G`olibjon o`g`li
Andijon Mashinasozlik Instituti 2-bosqich talabasi
e-mail: [e-mail]


Annotatsiya: Ushbu maqolada yoshlarning axloqiy ongini shakllantirish jarayonida tilning asosiy roli tavsiflanadi, bu tarbiyaning muhim omili bo`lib, og`zaki muloqot jarayonida tilning zarur xususiyatlari berilgan.
Kalit so`zlar: liberal, demokratik, ma`naviy-axloqiy, tarbiya, pedagogik model, paradigma,yetakchilik, sub`yekt.

O`zbekiston mustaqillikka erishish uchun qo`ygan qadamlardan birinchisi bu albatta davlat tili, ya`ni O`zbek tili to`g`risida 21 oktyabr 1989 yilda qabul qilingan qonundir. Til – bu millat ko`zgusidir. O`zbekiston jamiyati boshidan kechirgan tizimli inqiroz, 20-asrdagi ijtimoiy tajribalarning halokatli oqibatlari va O`zbekistondagi kuzatilgan liberal demokratik islohotlar ma`naviy-axloqiy sohada o`ziga xos kuch bilan namoyon bo`ldi va o`zbek tilidan foydalanish shartlariga ta`sir qilmasdan qolmadi.

Jamiyatning hozirgi holati ma`naviyat va axloq muammolarini hal qilishni qat`iy talab qilmoqda. Bugungi kunda, xuddi 19-asrda bo`lgani kabi, axloqiy tarbiyaga yaxlit yondashish yo`llarini falsafiy va pedagogik tushunishga ehtiyoj paydo bo`ldi va biz yoshlarning ijtimoiy, ma`naviy yetukligi davriga alohida e`tibor qaratish lozim deb hisoblaymiz. Gap yoshlarni ijtimoiy yetukligini shakllantirish jarayonining asosiy asoslarini izlash, jamoat tizimining yangi ijtimoiy ehtiyojlariga javob beradigan yetarli darajadagi pedagogik modelni yaratish yo`llari haqida ketmoqda.
Bugungi kunda biz ta`kidlab aytmoqdamizki, sub`yekt-ob`yekt paradigmasi tarbiyaning sub`yekt-sub`yekt paradigmasi bilan almashtiriladi, bu esa o`quvchining insoniy qadr qimmatini, uning shaxsiy huquqlari va erkinliklarini birinchi o`ringa qo`yadi. Erkin demokratik jamiyatning ushbu toifalari ta`limning yangi kontseptsiyasining asosini tashkil etadi, bu yerda “yetakchilik” va “yetakchi” tushunchalari ijtimoiy yetuklik va fuqarolik ongiga ega bo`lgan “sub`yekt” tushunchasining sinonimlari sifatida markaziy o`rinni egallay boshladi.
Hozirgi sharoitda, bizning nuqtai nazarimizcha, butun pedagogik faoliyatni shaxsning qadriyat sohasini shakllantirishga yo`naltirish kerak, bu yerda dunyoqarash masalalari hal qiluvchi ahamiyatga ega bo`lishi kerak, quyidagi tushunchalar esa dunyoqarashni kengaytirishga asos bo`lib xizmat qiladi va yosh kishining ijtimoiy yetukligini shakllantiradi ya`ni, shaxsning kelib chiqishi va mohiyati; odamdagi tan va ruh; inson xayotining mazmuni va maqsadi; hayot baxti va quvonchi; inson o`limining ma`nosi va mazmuni; yovuzlikni kelib chiqishi va tabiati; ruhni yaxshilash uchun azob-uqubatlarning ma`nosi va ahamiyati; insonparvarlik va g`ayriinsoniylik, rahm-shafqat; erkinlik, adolat, tenglik; mehnat va bekorchilik, pul, boylik va hashamatning inson hayotidagi o`rni; ta`limning maqsadi va ma`nosi oilaviy qadriyat sifatida; nikoh va bolalarni sevish; o`z-o`zini anglash, kasbiy faoliyatda shaxsiyat va boshqalar.
Vatanparvarlik yoki vatanga muhabbatni tarbiyalash va ona tilga bo`lgan ijobiy munosabatni shakllantirish maqsadida vatanparvarlik tarbiyasi oldida yosh avlodning qadriyat sohasiga ta`sir o`tkazadigan nozik vositalarni talab qiladigan qiyin vazifa turibdi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko`lamli islohotlar va yoshlarga bo`lgan e`tiborni inobatga olib, o`z ona tilimizni xar tomondan rivojlantirish va takomillashtirish, aniq tizimni yo`lga qo`yish xozirgi dolzarb masalalardan biridir.
Xulosa qilib shuni ta`kidlash kerakki, bugungi kunda amalga oshirilayotgan ichki pedagogikani modernizatsiya qilish nafaqat ma`naviy-axloqiy tarbiyaning ustuvor yo`nalishisiz, balki ushbu faoliyatni amalga oshirishda to`g`ri tanlangan qiymat yo`nalishlari va metodologiyasiz amalga oshirish imkoniyati mavjud emas, ayniqsa kommunikatsiya sohasida.