Erkin umarov mahmud abdullayev

Ikkinchi bob
B A R K A M O L I N S O N N I N G M A ’NAVIY
FA ZILA TLA RI
I. MA’NAVIY BARKAMOL INSON TUSHUNCHASI
«Milliy istiqlol g‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» riso- 
lasid a qay d e tila d ik i, « erkin fu q a ro lik ja m iy a tin i m a ’naviy 
barkam ol, ezgu g'oy alar hayotiy e ’tiqodi b o ‘lgan insonlargina 
bunyod eta oladi». Shuning uchun ham m am lakatim izda sog'lom 
avlod harakatining keng tus olishi, kadrlar tayyorlash milliy dasturi 
asosida ta ’lim -tarbiya tizim ining tubdan isloh qilinishi ana shu 
ulug'vor m aqsadlarni k o ‘zda tutadi. Zero, komil insonni tarbiya­
lash m a’naviyat sohasida olib borilayotgan ishim izning negizini 
tashkil etadi.
Komil inson tushunchasi o ‘rta asrlarda ishlab chiqilgan bo'lib, 
m usulm on Sharqida, asosan, islomiy nuqtayi nazardan ta ’riflab 
kelingan. Aslida «komil inson» tushunchasining dunyoviy m az- 
muni borligini ham e ’tib ord an soqit qilish m um kin emas. U ning 
falsafiy m a ’nosi um um m illiy aham iyatga ega va um um insoniy 
qadriyat sifatida asrlar davom ida sayqal topib rivojlanib kelmoqda. 
0 ‘zbekiston Respublikasi P rezidenti I. A. Karimov « 0 ‘zbekiston 
XXI asr b o ‘sag‘asida» asarida sharq falsafasining bir qismi b o ‘lgan 
islom sivilizatsiyasining fazilatlarini chuqur tushunishni istamaslik 
kayfiyatini tan q id qilgan edi. Shu nuqtayi nazard an tasavvuf fal- 
safasida komil inson konsepsiyasi alohida diqqatga sazovordir.
«Komil inson» tasavvuf adabiyotida k o ‘p m arta tilga olinib 
munozaralarga sabab b o ‘lgan va bu haqda maxsus kitoblar yozilgan. 
Shulardan Ibn al-Arabiy, Husayn Voiz Koshifiy, Sayyid Abdijl- 
qodir Geloniy, Aziziddin Nasafiylaming risolalarini tilga olib o ‘tish 
mumkin. Ibn al-Arabiy nazdida komil insonni Olloh ilohiy nurdan 
yaratgan. Islom ilmining bilim donlari ko‘rsatishicha, ilohiy nur 
b a rc h a m a v ju d o tla rd a n , h a tto yer va o sm o n d a n h a m avval 
yaratilgandir.

---

Arabiyning flkriga qaraganda, tangri taolo ilohiy nurdan aqli 
avvalni yaratdi va uning suvratu shaklini «komil inson» qiyofasida 
zuhur etdi. Shu m a’noda, Olloh odam ni rahm on suratida yaratdi, 
degan hadis mavjud (qaralsin: