Erkin umarov mahmud abdullayev

tushuntirishda 
dunyoviy fikming asosida nim a 
yotadi? Prezidentim iz 
uqtirganidek, 
odam tabiiy omillarga ko‘ra, 
o ‘zi mansub 
bo'ladigan irq va elatni 
tanlay olmaydi. Lekin dunyo- 
qarashini, axloqiy 
madaniyatini 
hech kimning tazyiqisiz va, ayniqsa, 
zo‘ravonligisiz o ‘zi 
tanlab 
olishi m um kin va lozim. M odomiki, 
shunday ekan, 
mamlakatimizda 
huquqiy dem okratik tamoyillarga 
asoslangan davlat, 
fuqarolik 
jamiyati qurish sari borayotgan ekanmiz, 
qanday dunyoqarashga asoslanishimiz kerak?

---

Hozirgi zam on odam lari yashayotgan ijtimoiy m uhitda asosan 
ikki yo'nalishdagi — ilmiy-falsafiy va diniy-m istik dunyoqarash 
mavjudligi o ‘z - o ‘zidan ayon. U larni b ir-biriga q aram a-q arsh i 
q o ‘ymagan holda shuni ta ’kidlash kerakki, O 'zbekistonning aso­
siy qomusi — K onstitutsiyasida dunyoviy davlat qurish nazarda 
tutilganligi bois bog'cha, maktab, oliy o ‘quv yurtlari va boshqa 
m uassasalardagi ta ’lim -tarbiya tizim i jaray on ida ilm iy-falsafiy 
dunyoqarash shakllantiriladi.
Y oshlarda dunyoqarash ilmiy-falsafiy yo‘nalishda b o ‘lishi, d i­
niy dunyoqarash esa respublikada dunyoviy davlat qurish m anfa­
atlari doirasida rivojlanishi kerak. C hunki ilmiy-falsafiy dunyo- 
qarashda diniy va milliy ekstremizm yo‘liga o ‘ziga xos to ‘siq yuzaga 
keladi. Shu nuqtayi nazardan komil inson masalasini ham ilmiy- 
falsafiy m azm unda tushunish, ta ’lim -tarbiya ishini ham shu asosga 
qurish maqsadga muvofiq bo'ladi. Shu o ‘rinda aytish kerakki, bu 
sohadagi ham nazariy, ham amaliy ish komil inson haqidagi barcha 
ijobiy fikrlar va qarashlarning eng foydali to m o n larid an , shu 
jum ladan, islom qadriyatlaridan ham foydalanishga asoslanadi.
Ayni vaqtda aytish lozimki, komil inson to'g 'risid ag i ilmiy- 
falsafiy ta ’lim ot o ‘z mohiyati, ijtimoiy vazifasi va m aqsadlari bilan 
diniy-tasavvufiy qarashlardan farq qiladi.
Komil inson to ‘g‘risidagi nazariya va uslubiyat m etodologik 
jihatdan O'zbekiston Prezidenti asarlarida, O'zbekiston Respublika­
si K onstitutsiyasida, «Ta’lim to ‘g ‘risida»gi Q o nu nd a, K ad rlar 
tayyorlash milliy Dasturida va boshqa hujjatlarda har tom onlam a 
ishlab chiqilgan. Shularga muvofiq ravishda, ta ’lim tizimini yangi 
zamon talablari darajasiga ko'tarish, sog'lom, barkamol, m a’naviyatli 
yoshlami tarbiyalash eng muhim vazifa ekanligi belgilab berilgan.
M a’naviyati boy insongina komil inson b o 'la oladi. Yuksak 
axloqiy, madaniy va jismoniy fazilatlar har jihatdan uyg'un bo'lgan, 
chuqur va zam onaviy bilimga, keng ilmiy-falsafiy dunyoqarashga 
ega b o 'lg an inson komil bo'ladi.
Yuksak m a ’naviy fazilatlar egasi b o 'lg an kom il inson: nafs 
xurujini, lazzatlarga b o'lgan m oyillik ojizligini yenga oladigan 
zotdir; odam ni komil inson va m ukarram inson martabasiga k o 'ta ­
rish uning m a’naviyatini yuksaltirish demakdir. H ar bir jam iyat 
ta y a n a d ig a n m a ’n aviy q a d riy a tla r q a n c h a lik u m u m in s o n iy
m azm unga ega b o 'lsa, u shunchalik um rboqiydir. O dam ham
shunday. O dam qanday xulq, axloqiy, m adaniy sifatga ega