Erkin umarov mahmud abdullayev

partiyaga taalluqli b o ‘lsa, unga janoza o ‘qish, komsomol a ’zosi 
bo‘lsa, turmush qurayotganda nikoh o ‘qitish taqiqlab qo‘yildi. 0 ‘zini 
m u s u lm o n d eb h is o b lo v c h i# h a r q a n d a y m illa t v a k ilin in g
nafsoniyatiga buning qattiq ta ’sir etmasligi m um kin emas edi. 
N atijada, bu asriy d in iy -m a’naviy tam oyillar yashirin ravishda 
amalga oshira boshlandi. Amerikalik yirik jam oat arbobi Zbignev 
Bjezinskiy yozganidek, kom m unistik jam iyat «inson turmushining 
asosini tashkil etuvchi erkinlikka intilishini va ruhiy ehtiyojlarini 
hisobga ola bilmadi (qarang: 
Z. Bjezinskiy.
K ommunizm talvasasi. — 
Jahon adabiyoti, 1997 yil, 6-son, 163-bet).
R e s p u b lik a la r so b iq I ttif o q d a n b ir in - k e tin a jra lib c h iq a 
b oshlagan p ay td a islom tarq a lg an m in taq alard ag i k ishilar bu 
«noqulay siyosat»dan tezroq qutulish uchun astoydil harakat qil- 
ganliklarining boisi ham shunda edi.
M ustaqillik tufayli respublikalarning yangi K onstitutsiyalari 
qabul qilindi. D em okratik harakatlarga keng y o ‘l ochildi, xalq 
partiyalari faoliyati kengaydi. Natijada, ular olib borayotgan siyosat 
m illatn in g h is -tu y g ‘usiga, u rf-o d a tig a , m a ro sim larin i h u rm at 
qilishga, dunyoqarashlariga mos va xalq manfaatini himoya qilishga 
yo‘naltirilgan insonparvarlikni ifoda etdi.
T o ‘g ‘ri, iqtisodiy jih atd an birm uncha qiyinchiliklar b o ‘lishiga 
qaram ay, xalqlar m a’naviy jih atd an em in-erkin, o ‘z diniga oid 
rasm -rusum larini, ibodatlarini hech qanday tazyiqlarsiz, qarshi- 
liklarsiz bem alol hayotga tatb iq etish bilan bog 'liq real im koni- 
yatga ega b o ‘ldilar. Misol tariqasida haj m arosim ini olib k o ‘raylik. 
Ilgari h ar yili 6—7 kishi hajga borgan bo‘lsa, endilikda ularning 
soni keskin ortib ketdi. Birgina 1998 yilda 3,5 ming kishidan ortiq 
odam lar haj m arosim ini o ‘tashga muyassar bo'ldilar. Buxorodagi 
M ir Arab m adrasasida avvallari 50 ta, Toshkentdagi im om Ismoil 
Buxoriy m a’hadida esa 25 ta talaba o ‘qir edi. Hozirgi paytda ularda 
tahsil olayotganlarning soni 200 dan ortiq talabani tashkil etadi.
Shuningdek, jum huriyatim izda o‘nga yaqin m adrasa va besh 
m ingdan ortiq m achitlar faol ishlab turibdi.
0 ‘zbekiston Respublikasining 1992 yil 8 dekabrda qabul qilgan 
K onstitutsiyasining 31-m oddasida fuqarolarning vijdon erkinligi 
qonuniy ravishda kafolatlangan. Endilikda kishilarimiz xohlagan 
b iro r dinga e ’tiq od qilishlari, q o n u n n i buzm agan h o ld a diniy

---

marosim, urf-odatlarini hech qanday moneliksiz amalga oshirishlari 
m um kin. P rezid e n t I. A. K arim ovning « 0 ‘zb ekiston XXI asr 
bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot 
kafolatlari» asarida davlat bilan din o ‘rtasidagi alo q alarn in g
mohiyatini belgilaydigan beshta tamoyil asoslab berildi.
Bundan tashqari, Q ur'o ni Karim, Hadisi sharif kabi m uqad- 
das kitoblar o ‘zbek tiliga tarjima qilinib bosib chiqarildiki, bulardagi 
odob-axloqqa oid ko‘rsatmalar m a’naviyatimizni boyitib, tarbiyaviy 
ishlarimizni olib borishda m uhim aham iyat kasb etadi.
P rezident I. A. K arim ov m am lakatim izni iqtisodiy jih atd an
mustahkamlash jarayonida m a’naviyatni boyitishning alohida o ‘rni 
mavjudligini qayta-qayta uqtirm oqda. Shuningdek, yurtboshim iz 
yoshlar ongiga dunyoviy bilimlami singdirish bilan birga, ming yillar 
mobaynida sinalgan va yuksak diniy tamoyillar bilan uyg‘unlashib 
ketgan odob-axloq ko‘rsatmalari asosida ularni tarbiyalash, kamol 
to p tirish ishiga ham a lo h id a e ’tib o r berayo tg anlig i m a ’lum . 
Prezidentim iz Im om al-B uxoriy yodgorlik majmuyi ochilishiga 
b ag ‘ish la n g an
n u tq id a
d in n in g
in so n
m a ’n av iy atin i 
barkamollashtirishdagi rolini shunday ta ’riflagan edi: «Men ilohiy 
dinimizning olijanob intilishlarimizga xizmat qiladigan, xayrli ishlari- 
mizda bizga madad beradigan bitmas-tuganmas kuch-qudrat manbayi 
bo'lib qolishiga ishonaman» («Milliy tiklanish», 1998 yil, 27 oktyabr).
Y uqoridagilardan kelib chiqadigan xulosa shuki, m a’naviyat 
uzluksiz jarayon bo'lib, jam iyatim iz hayotining barcha sohalarida 
o'zining chuqur ifodasini topadi. M ustaqillik m a ’naviyati haqida 
fikr yuritar ekan, Prezidentim iz I. A. Karimov shunday degan edi: 
«M a’naviyat deganda, avvalambor, odam ni ruhan poklanishga, 
qalban ulg'ayishga chorlaydigan, inson ichki dunyosini, irodasini 
baquvvat, iym o n -e’tiqodini b u tun qiladigan, vijdonini uyg'otadi- 
gan kuchni tasavvur qilaman» («Turkiston», 1999 yil, 2 fevral).

---

f t f t f t f t f t f t f ^ f f t t f t f t f t i 
f