Экология асослари ва табиатни муҳофаза қилиш (Ўқув- услубий қўлланма) наманган-2011 Ўзбекистон республикаси

3.*СУРХОН ДАВЛАТ ҚЎРИҚХОНАСИ. Сурхондарё вилояти Шеробод туманининг шимоли-ғарбий қисмида жойлашган бўлиб, иккита мустақил худуд: Орол-Пайғамбар ва Қўҳитонтоғ тизмаси шарқий ёнбағридан ташкил топган. Умумий майдони 3092 га бўлган Орол-Пайғамбар ҳудуди Ҳалқаро Қизил китоб ва Ўзбекистан Қизил китобига кирган Бухоро буғуси (хонгул) ва яйлов-тўқай экотизимларини саклаб қолиш максадида 1971 йилдаёқ қўриқхона сифатида ташкил топганди. 1987 йилда Қўҳитон давлат кўрикхонаси Орол-Пайғамбар қўриқхонаси билан бирлаштирилди ва умумий майдони 24554 ra бўлган Сурхон давлат кўрикхонасига қайта ташкил қилинди. Қўриқхонанинг Қўҳитон ҳудуди тоғ-ўрмон экотизим сифатида тавсифланади. Унинг ҳудуди Помир-Олой тог тизими Ҳисор тизмасининг жануби-ғарбий тармоқларида денгиз сатҳидан 1500 дан 3157 м гача баландликда жойлашган. Қўриқхона ҳудуди кўп сонли майда сойлардан таркиб топган яхши ривожланган гидрографик тизимни таъминлайдиган доимий ва мувакқат оқадиган кўплаб сув оқимларига эга. Ҳозирги пайтда Қўҳитонда 269 тур ва 55 оилага мансуб 578 томирли ўсимликлар рўйхатга олинган, шундан 23 турдаги томирли ўсимлик тури Ўзбекистан Республикаси Қизил китобига киритилган. Ер усти (ўрмон, дала, адир) ўсимликлари билан банд майдон 16620 га (67,7%), тошли ёнбағир, тўкилма, қияликлар билан банд майдон 7839 га (31,9%). Ўрмонлар 9288 га ёки ҳудуднинг 37,8%ини ташкил қилади. Асосий ўрмон ҳосил қиладиган ўсимлик Зарафшон арчаси ҳисобланади. Қўриқхонада умуртқасизлар кўп миқдорда ва хилма хил турларда тақдим қилинган, лекин мутахассислар йўклиги туфайли ҳалигача ўрганилмаган. Ҳозирги пайтда Қўҳитонда 1 турдаги балиқ, 2 турда-ги амфибия, 26 турдаги рептилия, 74 турдаги қуш ва 23 турдаги сутэмизувчи аникланган. Сурхон давлат қўриқхонаси Ўзбекистон Рес-публикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ўрмон хўжалиги бош бошқармаси тизимига киради, ҳамда Қўриқхоналар, миллий табиий боғлар ва овчилик хўжаликлари бошқармаси томонидан бошқарилади. Қўриқхона ҳудудида ҳайвонларнинг 100 дан ортиқ тури учрайди, шундан бир неча тури Ўзбекистон Республикаси ва ТМХИ Қизил китобига киритилган; - ўсимликларнинг 600 тури, шундан 22 тури Ўзбекистон Республикаси Қизил китобига киритилган.