Экология асослари ва табиатни муҳофаза қилиш (Ўқув- услубий қўлланма) наманган-2011 Ўзбекистон республикаси

I БЎЛИМ. ЭКОЛОГИЯ ФАНИ ВА УНИНГ ҚИСҚАЧА ТАРИХИ. ЭКОЛОГИЯ ФАНИНИНГ БЎЛИМЛАРИ ВА ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН УСЛУБЛАР
· Экология фанининг предмети ва вазифалари. · Экологияда фойдаланиладиган услублар Экология фанинг тарихи. ·Ўрта Осиёдаги эколог-географлар мактаби.·Ўрта Осиёлик алломаларнинг табиат ва экология ҳақидаги фикрлари. Ўзбекистонда экология фанининг кисқача ривожланиш тарихи.
Ekologiya atamasini fanaga birinchi bor.Nemis biologi E.Gekkel tomonidan kiritilgan 1866-yilda.
Популяциялар, турлар, биоценозлар, биогеоценозлар ва биосфера каби тушунчалар экология фанининг назарий асоси ҳисобланади. Шунинг учун ҳам кўпинча умумий экология тўрт бўлимга бўлиб ўрганилади, яъни аутэкология, популяцион экология, синэкология ва биосфера ҳақидаги таълимотлардир.
1.Аутэкология («аутос»—юнонча сўз бўлиб, «ўзи»деган маънони билдиради) айрим турларнинг улар яшаб турган муҳит билан муносабатларини, турларнинг қандай муҳитга кўпроқ ва узвий мослашганлини ёритади.
2.Популяцион экология («популясьон»— французча сўз бўлиб, «аҳоли» деган маънони билдиради) популяциялар динамикаси, маълум шароитларда турли организмлар сонининг ўзгариши (биомасса динамикаси) сабабларини текширади.
3.Синэкология («син»— юнонча сўз бўлиб, унинг маъноси «биргаликда» демакдир) биогеоценозларнинг тузилиши ва хоссаларини, айрим ўсимлик ва ҳайвон турларининг ўзаро алоқаларини ҳамда уларнинг ташқи муҳит билан бўлган муносабатларини ўрганади.
4.Экосистемаларни тадқиқ қилишнинг ривожланиши экологиянинг янги бир бўлимини, яъни биосфера (юнонча «биос»— «ҳаёт», «сфера»—«шар») ҳақидаги таълимотни вужудга келтирди. Ушбу таълимотнинг асосчиси В. И. Вернадский ҳисобланади. Сайёрамизда тарқалган организмлар, яъни Ер қобиғидаги мавжудотлар тизими биосфера деб аталади.)
Умумий экология фани бир неча тармоқларга ажратилади. 1.Динамик экология. 2.Космик экология. 3.«Катта» глобаль мегоэкология. 4. Аналитик экология. 5.Амалий экология. 6.Саноат, муҳандислик ва қишлоқ хўжалик экологияси. 7.Тиббиёт экологияси «ноозогеография». 8.Биоэкология. 9.Ландшафтлар экологияси. 10.Инсон экологияси. (1921йил Боржее ва Парк). 11.Эволюцион экология. 12. Демоэкология. 13. Ижтимоий экология. 14. Шаҳарлар экологияси. Экология фани табиат билан тирик организмларнинг узвий боғланишларини ифода этар экан, у шубҳасиз, табиатни муҳофаза қилишнинг ажралмас қисми ҳамдир.