Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Упка вентиляцияси
Катта ёшдаги одам тинч тургаида нафас ҳаракатлари минутига қарийб 16—20 марта такрорланади. Болалар тезроқ нафас олади: масалан, янги туғилган бола минутига 60 марта нафас олади.
Бир минутдага нафас олиш сонини айрим нафас олиш ҳажмига, яъни «нафас ҳавосига кўпайтириб, ўпка вентиляциясининг минутлик ҳажмини ҳисоблаб чиқиш мумкин. Катта ёшли кипшда бу ҳажм 6—8 л га тенг.
Упка вентиляцияси ҳажмини аниқлаш учун нафасдан чиққан ҳаво текширилаёт-ган кишининг юзига тутилган клапанли махсус ниқоб ёки мундштук орқали резинка халтага (Дуглас халтасига) бир неча минут йигилади. Шундан сўнг халтадаги ҳаво газ соатидан ўтказилади, нафасдан чиққан ҳажми аниқланади ва ўпка вентиляциясипинг минутлик ҳажми ҳисоблаб чиқилади.
Упка вентиляциясининг минутлик ҳажми вентиляциянинг қанчалик самарали эканлигини тўла таърифлаб бермайди. Буни қуйидаги мисолда кўрсатиш мумкин. Икки ҳолда ўпка вентиляциясининг минутлик ҳажми 6 л га тенг деб фараз қилайлик. Биринчи ҳолда одам минутига 20 марта нафас олган, ҳар бирининг ҳажми 300 мл. Иккинчи ҳолда 10 марта нафас олган, ҳар бирининг ҳажми 600 мл. Зарарли бўшлиқ ҳажми ўрта ҳисобда 140 мл эканлиги назарда тутилса, нафас олиш чуқурлиги 300 мл га тенг бўлганда зарарли бўшлиқ вентиляциясига нафас ҳавосининг тахминан 1/2 ҳажми кетади. Бинобарин, ҳар бир нафас олиш пайтида альвеолаларга 300— 140= 160 мл ҳаво етиб боради. Нафас олиш чуқурлиш 600 мл бўлганда эса альвеолаларга 600—140=460 мл, яъни нафас ҳавосининг ³/₄ ҳажми етиб боради. Упка вентиляцияоининг минут-лик ҳажми 6 л га тенг бўлганда биринчи ҳолда альвсолалар вентиляцияси 20X160 = 3,2 л ни, иккинчи ҳолда эса 10X460 = 4,6 л ни ташкил этади.
Шундай қилиб, сийрак, лекин чуқур нафас анча самарали бўлади, чунки бунда альвеолалар яхшироқ вентиляцияланади. Келтирилган мисол нафас гимнастикасининг муҳим амалий аҳамияти борлигини ва ундан мақсад — тўгри нафас олишга ўрганиш эканлигини кўрсатиб турипти.